Sabitfikir
Künye | Yazarlar | Giriş Yap

Dosya


Dosya

Can Sıkıntısına Karşı Portatif Edebiyat



Şahane
Toplam oy: 231
Kitapta, modernist dönemin ilk yarısında yaşamış önemli yazarların yeniliğe ve edebiyata saplantılı aşkları, karanlığa sempatileri, arsızlık sanatında yetkinlik düzeyine ulaşmalarını sağlayan doğal kabiliyetleri ve elbette her birinin özenle muhafaza ederken bir yandan da dehşetle uzak durmaya çalıştığı tekinsiz ikizleri var.

İspanyol yazar Enrique Vila-Matas yola gazeteci olarak çıkmış, hem de dünyaca ünlü şahsiyetlerin röportajlarını çevirerek. İlki bir Marlon Brando röportajıymış. Genç Vila Matas, editörüne İngilizce bilmediğini söylemeye utandığı için, oturup hem soruları hem de cevapları yazmış. Uydurmuş anlayacağınız.

 

 

Bir süre böyle idare ettikten sonra, daha da beter bir durumla karşılaşmış. Bir gösteri için Barcelona’ya gelen Rudolph Nureyev’le röportaj yapması istenmiş. Yarım yamalak da olsa İngilizce konuşmayı öğrenmiş aslında, ama iş soru sormaya, çatır çatır cevapları almaya gelince gene dili tutulmuş. Öyle olunca da mecburen eski usule dönmüş. Hem bu kez ünlü baletle gidip bizzat konuştuğunu söylemiş.

 

Böyle böyle piyasada “genç röportajcı” olarak isim yapmışken, bu kez Anthony Burgess’la konuşması gerekmiş. “Vakit yok” demiş kendi kendine ve o gece sabaha kadar uyumayıp Burgess’la Vanguardia gazetesi için “hayali” bir röportaj yapmış. Söylemeye lüzum var mı, röportajın hayali olduğunu bir tek kendisi biliyormuş.

 

Derken sıra Patricia Highsmith’e gelmiş. “Nasılsa röportajlarında kayda değer şeyler söylemiyor” demiş ve bu “yeni” röportajı da kendisi yazmış. “Ripley gibiydim” diye anlatıyor. “Katiller bir kez cinayet işledikten sonra artık duramaz ve öldürmeye devam ederler ya, aynı öyleydim. Kötü bir şey yaptığımı da düşünmüyordum. Bir Katalan yazarın, ‘Son röportajında tam bir geri zekalı gibi konuştuğuna bakılırsa, Marlon Brando kafayı yedi besbelli’ dediğine şahit olunca, resmen yıkıldım. Eleştirilen kişi Brando değildi, bendim. Yerden yere vurulan benim metnimdi.”

 

Bir süre sonra, aslında kurmaca yazmak istediğini, içindeki roman ve öykü yazma arzusunu uydurma röportajlarla tatmin ettiğini anlamış. Ve bütün bu işlerden uzaklaşıp kurmacaya vermiş kendini.

 

Gelin görün ki, ne yazacağını bulması epey zaman almış. Sonunda bir gün Peter Handke’nin Kısa Mektup, Uzun Veda romanını okumaya başlamış. (Aylak Adam Yayınları) “Kitabın kahramanı Amerikalı yönetmen John Ford’u ziyaret ediyor, Ford da ona çökmekte olan evliliğine dair nasihatler veriyordu” diyor. “İşte o kitabı okurken anladım: Hemingway ya da Kafka gibi gerçek kişileri yazdıklarımın içine yerleştirebilir, dahası hikayelerimde onlara yapmadıkları şeyleri yaptırabilir, hiç söylemedikleri sözleri söyletebilirdim.”

 

İşte yazarın, bizde yeni çıkan Portatif Edebiyatın Kısaltılmış Tarihi de dahil olmak üzere, neredeyse tüm eserleri bu fikirden doğmuş. Kitabın odağında kendilerine “Shandies” diyen bir topluluk var. Tahmin edebileceğiniz gibi, adlarını 18’inci yüzyıl İngiliz edebiyatının en önemli yazarlarından Laurence Sterne’ün benzersiz romanı Tristram Shandy’den alıyorlar. İlkeleri de o kitaptan: “Ciddiyet, zihnin kusurlarını örtmek için bedenin başvurduğu esrarengiz bir tutumdur.”

 

Shandies denen gizli örgütün dadacılar gibi şakacı, fütüristler gibi aşırılığa meyilli, sürrealistler gibi düzenbaz üyelerinin ortak özellikleri birer “taşınabilir edebiyat meraklısı” olmaları. Aralarında kimler yok ki: Duchamp, Tristan Tzara, Aleister Crowley, Scott Fitzgerald, Walter Benjamin, Federico García Lorca, Man Ray, Maurice Blanchot, güzeller güzeli Georgia O’Keeffe… Anlatılanlar elbette kurmaca ama ayrıntılar çok gerçek.

 

Tavsiye ederim. Edebiyatın büyük ideallerin yanı sıra, biraz da can sıkıntısını şifalandırmak için icat edildiğini unutmazsanız, çok eğlenebilirsiniz.

 

 

PORTATİF EDEBİYATIN
KISALTILMIŞ TARİHİ

Enrique Vila-Matas
ÇEV: Emrah İmre
CAN YAYINLARI 2018

 

 


 

Siz hiç Odradek gördünüz mü?

 

Portatif Edebiyatın Kısaltılmısş Tarihi’nde Franz Kafka’nın meşhur Odradek’i de var. Kafka’nın Evin Beyinin Tasası öyküsünde anlatılan küçük, garip bir yaratık Odradek. Zararsız görünen, o yüzden de hayatımızda kalmasına izin verdiğimiz gereksiz ayrıntıları simgeliyor.

 

Kafka’nın anlatımıyla Odradek, evin şurasında burasında; tavan arasında, sofada, merdivenlerde, koridorlarda oyalanıyor. Başka evlere de gittiği için aylarca görünmediği oluyor. Yıldız şeklinde bir iplik makarası görünümünde. Üzerine iplik sarılmış gibi duruyor gerçekten. Çesitli cins ve renkte, kopuk, eski düğümlerle tutturulmuş, aradan arapsaçı gibi birbirine dolaşmış iplik parçaları sarkıyor. Kafka’ya göre, bir zamanlar sağlammış da şimdi kırılmış, parçalanmış gibi ama gene de kendine has bir bütünlüğü var. Öte yandan, olağanüstü bir çeviklikle hareket eden Odradek’i yakalayan, dolayısıyla ayrıntılarını yakından görebilen yok.

 

Max Ernst’ün çizgileriyle Odradek

 

 


 

 

Walter Benjamin, sıkıcı olmayan kitapları özgür bırakıyor

 

Enrique Vila-Matas, Walter Benjamin’e geleceği parlak, sıkıcı, bunaltıcı, minyatürleştirilse bile bavula sığmayacak kitapları anında tespit edecek bir makine tasarlatıyor. Hayli karmaşık olan bu makine, geniş açı mercekler, odaklanma aygıtları, bakır halkalar, oval silindirler, madeni düğme ve tıkaçlar, mıknatıslı iğneler, somun ve cıvatalarla donatılmış.

 

Walter Benjamin’a göre, makinenin tasarımı için bir ay yeter. Görünüşe bakılırsa, metinleri yüklemek için kitaplar silindir şeklinde bir hazneye yerleştirilecek, burada devasa yuvarlak bir mercek tarafından incelenecek. Portatif, yani okumaya değecek olanlar derhal siyah bir silindirden geçip özgür bırakılacak. Yere dik açıyla konumlanan bu ağır silindirin en tepesinde, üzerinde YÜCE ÜSLUBA KARŞI yazılı küre şeklinde koca bir ampul bulunacak, ampulden yayılan mavi ışığı gündüz gözüyle bile görmek mümkün olacak. Makinenin heyecanlı titreşimleri yüzünden ampul birkaç saliseliğine söndüğünde camının renkli olmadığı, ışığın kendisinin mavi oldugu açıkça görülebilecek. Derken ışık, makinenin tepesine 27 dilde, YAŞASIN VERMEER ifadesini yazacak, böylelikle az önce özgürlüğüne kavuşmus bütün kitapları coşkuyla selamlamış olacak.

 

 


 

 

Bu bir bavul değildir!

 

Bakın ama bu gerçek. Marcel Duchamp’ın Boîte-en-valise, yani “bavuldaki kutu” adını verdiği nesne de kitapta yer alıyor. Bu aslında sanatçının eserlerinden 69 röprodüksiyonu barındıran bir minyatür sanat galerisi. Duchamp 1935-1940 arasında bu bavullardan 20 adet yapmış, her birine de bir adet orijinal eserini eklemiş. Şimdi bazı müzelerde, dünyaca ünlü koleksiyonlarda yer alıyor

 

Yorumlar

Yorum Gönder

Yeni yorum gönder

Diğer Dosya Yazıları

Günlük yaşantıdaki kurallar çoğu zaman, yazılan eserler için de geçerlidir. Zorla gerçekleşen, kendine biçilen rolden fazlası istenen veya aşırıya kaçan her şey güzelliğini yitirir. Şair Eyyüp Akyüz, son kitabı Eskiden Buralar’da, adeta bu bilginin ışığında şiirlerini uzun tutmadan bitiriyor ve akılda kalan mısraları bize yadigâr kalıyor.

 

-Kimsin?

-Anneannemin torunuyum.

 

Divan Edebiyatı, sahibi meçhul bir kavram. Her halükârda 20. yüzyılın başında ortaya çıktığı konusunda bir tartışma yok. İskoçyalı oryantalist Elias John Wilkinson Gibb’in 1900 yılında yayınlanan Osmanlı Şiiri Tarihi kitabında bu kavrama hiç yer verilmez. Hepsi batılılaşma döneminde düşünülen isim alternatiflerinden biridir “Divan Edebiyatı”.

Arap coğrafyasında üretilen roman, öykü ve şiirler son yıllarda edebiyat gündeminde karşılık buluyor. Avrupa başta olmak üzere Batı’da düzenlenen büyük ve uluslararası kitap fuarlarındaki temsiliyetin güçlenmesi, en yeni eserlerin prestijli birçok ödüle değer görülmesinin bu ilgideki payı büyük elbette. Batı’nın doğuyu gördüğü “egzotik göz”le romantize edilemeyecek bir yükseliş bu.

Yirminci yüzyıl başlarında İngiltere genelinde Müslümanlara yönelik hasmane tavırlar öne çıkarken, İslam’ı seçenlerin sayısında da gözle görülür bir artış söz konusudur. İslam’la müşerref olan bu şahsiyetler, yeri geldiğinde İslam dünyasının savunucuları olarak da önemli faaliyetlerde bulunmuşlardır.

Kulis

Bir Rüya Gibi Dağılacak Olan Hokkabazlar Dünyasında Yaşıyoruz

ŞahaneBirKitap

Kaan Burak Şen, yavaştan genç yazar olarak anılmanın sonuna doğru geliyor; Mutlu Kemikler üçüncü kitabı… Kafası bir hayli tuhaf. Şimdilerde bir roman yazdığı da söyleniyor, fakat öncesinde belirtmekte fayda var: Mutlu Kemikler öykü derlemesi henüz çıktı, pek başka bir kitaba benzetilecek bir havası da yok bu kitabın.

Editörden

Tıp ve edebiyat ilişkisi, tıbbın insanla olan ilişkisi gibi tarih boyunca şekil değiştirmiş, her dönem yeni yaklaşımlarla genişlemiştir. Tıbbın tarihi, insan acılarının da tarihidir aslında. Edebiyatın içinde kapladığı yer, diğer bilim dallarından hep daha büyük olmuştur tıbbın.