Sabitfikir
Künye | Yazarlar | Giriş Yap

Dosya


Dosya

Muz Bahçelerinin Bekçisi; Miguel Angel Asturias



İyi
Toplam oy: 278
Asturias, Güney Amerika Edebiyatı içinde eşsiz bir yere sahiptir. Ama kendi ülkesi Guatemala için hayatidir. Bir gün tüm Guatemalalılar hafızalarını yitirseler Asturias’ın romanlarına bakarak kendilerini bulabilir ve hiçbir şey olmamış gibi yaşayabilirler.

Güney Amerika ülkelerinin meşhur edebiyat ortamlarında ateşli tartışma konuları vardır; “Marquez mi büyüktür yoksa Asturias mı?”

 

Eğer cevaplar muğlak ise, kriz aşılamıyorsa sorunun şemaili değişir. “Peki Marquez mi yerlidir yoksa Asturias mı?” Ben bu yazıda, üstteki soruların cevaplarını bir kenara bırakarak 1967 Nobel Edebiyat Ödülü’nün sahibi büyük usta Miguel Angel Asturias’tan bahsetmek istiyorum. Aldığı ödüllerden sonra yaptığı konuşmalardan birinde şöyle diyor yazar;

 

“Çalışmalarım halkların sesini yansıtmaya, efsanelerini ve kadim inançlarını bir araya getirmeye ve aynı zamanda Latin Amerika’nın sorunları karşısında evrensel bilinci doğurmaya devam edecek.”

 

1899 yılında Guatemala’da dünyaya gelen Angel Asturias, hakim olan babasının sürgün edilmesi neticesinde çocukluğunu başkente uzak bir kentte geçirmek zorunda kalmış. Buradaki kötü hayatından sonra zoraki seyahatlerinin ardından tıp fakültesine giren yazar, aldığı karardan pişman olup hukuk ve gazetecilik okumaya karar vermiş. 1924 yılından itibaren ise Londra ve Paris’te çeşitli eğitimler almış. Religiones y mitos de la America Indigena (Amerika Yerlilerinin Efsaneleri ve Dinleri) isimli teziyle mezun olması ve tezin kitap olarak basılması, Asturias’ın uzun zamandır kafasında tasarladığı yazarlık hayallerinin başlangıç noktasını oluşturmuş. 1930 yılında yayınlanan Guatemala Kahramanları isimli kitabıyla dünya çapında üne kavuşan Asturias, 1967’de aldığı Nobel’e kadar birçok saygın ödüle layık görülmüş, kitapları onlarca dile çevrilmiş. Asturias, romancı, şair, araştırmacı kimliklerinin yanı sıra diplomat kimliği sayesinde dünyanın birçok ülkesinde bulunmuş, 1974 yılında dünyadan ayrılmıştır.

 

Asturias’ı her yönüyle kavramak için evvela Güney Amerika coğrafyası özelinde Guatemala’nın kültürünü, siyasetini, kaderini ve insan tipolojisini iyi bilmek gerekiyor. Asturias’ın edebi güçler kartelasını bir örümcek ağına, kendisini de bu ağın merkezindeki dev bir örümceğe benzetebiliriz. Asturias’ın ağlarından en kalın ve muhkem olanı hiç şüphesiz Maya kültünün hüküm sürdüğüdür. Bu kozmik damarın içinde İspanyolların işgalinden önceki Maya medeniyetinin gündelik hayatı ve debdebeli dekoru tüm görkemiyle nefes alıp vermektedir. Atalar kültünden devşirilmiş bir yasanın etrafında toplanmış halk, adeta bir masal âleminde yaşamaktadır. Doğarken başlayan ölümler, ölürken başlayan doğumlar, dile gelen hayvanlar, sesi yiten insanlar, birbirleriyle didişen ruhlar, ağaçlardan akan şarkılar… Bu alan, aynı zamanda Latin Amerika’nın milli cereyanı olarak kabul gören büyülü gerçeklik akımının esmesi için elverişli bir vadi görevindedir. Ayrıca coğrafi keşiflerin ardından Afrika kıtasından getirilen kölelerin yerel inançları, mitleri, sözlü kültürleri de bu tabiatın uzak bir parçasıdır.


 


 

 

Asturias’ı her yönüyle kavramak için evvela Güney Amerika coğrafyası özelinde Guatemala’nın kültürünü, siyasetini, kaderini ve insan tipolojisini iyi bilmek gerekiyor.

 

 


 

 

EMPERYALİZMİN DAYATMALARINA KARŞI DURDU

 

Asturias’ın diğer ağını ise kendilerini emperyalizm karşısında konumlandırmış karakterlerin zihninde hazır ve nazır bir şekilde duran sosyalist doktrin kaplamıştır. Bu ağın bin bir gözlü odacıklarında, Guatemala başta olmak üzere Latin Amerika’nın tüm mazlum ve yoksul insanlarının kanını emen Amerika, yani sömürgecilere karşı verilen onurlu mücadelelerin farklı boyutları anlatılmaktadır. Asturias; Kızılderililerin didaktik-mistik özdeyişleri ile Marx- Engels- Lenin çizgisinden oluşan melez bir felsefe çemberi vücuda getirmiştir. Bu çemberin karşısında ise ABD ve uzantılarından başka katolisizmin argümanları vardır. Asturias emperyalizmin ve katolisizmin dayatmalarına karşı reddiyeler oluşturmuş, bu itirazlar bütününü felsefi- edebi kaideler üstüne başarılı bir şekilde oturtmuştur. Bu reddiyeler, rahip takımına ve katolisizmin dogmalarına bir başkaldırı mahiyetinde olduğu kadar aynı zamanda sosyalizmin tanımına yapılan vurgular olarak da kabul edilebilir. Asturias’ın ‘diyaloglar’ vasıtasıyla oluşturduğu bir edebi yasadan bahsedebiliriz. Bu sözde yasanın özünde genetik kodlar hissedilir. Bu kodların fenomeni ise Kızılderili- Maya inancındaki özgürlük kültüdür. Asturias, bu formu oturttuğu kurmaca dehlizini tasarlarken gayet realist bir dekor, dramatik bir üslup ve şiirsel bir dil kullanır. Asturias’ın bir diğer ağında ise yeni dünya düzeninin kıskacında can çekişen Guatemala vardır. Sınıf mücadelesi ve demokrasi savaşı vermekten başını kaldırıp dünyayı izlemeye fırsat bulamayan Guatemala insanının trajikomik hikayesi önemli bir yer tutar. Yazar çelişkilerden ve uyumsuzluklardan, şairlik yönünden de aldığı ilhamla başarılı iç kurgular, tasvirler, diyaloglar devşirir.

 

Asturias’ın karakterleri, onun ağlarına tırmanarak merkeze yani örümceğe varmaya çalışan mecalsiz, solgun, bedbin kimselerdir. Komünizm, sosyalizm, liberalizm, Amerikancılık, katolisizm ve geleneksel Maya yaşamı arasında sıkışıp kalmış her türlü duyguyu uçlarda yaşayan, hayatın ağırlığını kendi bedeni ağırlıkları içinde kabul eden tipler, mütemadiyen bir savrulma içindedirler. Yoksulluk, geri kalmışlık, hastalık ve ölüm döngüsüne maruz kalmışlardır. Fakat tüm bu olumsuzluklara rağmen karakterlerin birbirleriyle olan aşk ve dostluk ilişkilerinde her zaman bir umut hissedilir.

 

“Şaşkın bir bakışla düşünmekten yoksun, göğsünü elledi, kalbi sanki kırılmış bir organdı, yeniden çarpmaya başlasın diye alçılı bir bantla tutturmak ister gibi kalbini ele geçirmeye çalıştı.”

 

MUZ BAHÇELERİNİN YERİ AYRI

 

Asturias, Guatemala’nın şaşkın, tozlu şehirlerini; renkli ve biçimsiz evlerini şiirsel bir dille bazen en ince ayrıntısına kadar tasvir eder. Betimlerin etrafına rüyalar ve halüsinasyonlar eker. Sürgünde olduğu yıllarda ülkesine duyduğu özlem satır aralarında biriken imalardan hissedilir. Onun eserlerinde gerçekte olduğu gibi şehrin ana merkezi ile varoşlar iç içedir. Asturias tabiatı ise bambaşka bir tatta anlatır. En sevdiği yerlerden biri muz bahçeleridir. Muz bahçeleri, Guatemala’nın tek planda çekilmiş efsunlu görüntüsü gibidir. Aşkların, mutlulukların, hayal kırıklıklarının, tutkuların, hastalıkların kokusu; gürültülü bir şekilde doğan muzların kokusuna karışır. Burada hassas bir nizam vardır. İyi ve kötü hatıralardan oluşan hayat bu denge yatağında sakince akar. Muz bahçeleri gündüzün ve gecenin ortasında yanıp söner. Asturias, Güney Amerika Edebiyatı içinde eşsiz bir yere sahiptir. Ama kendi ülkesi için hayatidir. Söz gelimi Guatemala’da çok şiddetli bir deprem olsa ve ülkenin çehresini var eden her yer enkaza dönse Asturias’ın romanlarına bakılarak belki yeniden kurulabilir ülke. Ama kanımca daha da önemli olanı bir gün tüm Guatemalalılar hafızalarını yitirseler Asturias’ın romanlarına bakarak kendilerini bulabilir, her şeyi hatırlayabilir ve hiçbir şey olmamış gibi yaşayabilirler. Asturias’ı büyük bir yazar yapan tılsım budur.


Yorumlar

Yorum Gönder

Yeni yorum gönder

Diğer Dosya Yazıları

Günlük yaşantıdaki kurallar çoğu zaman, yazılan eserler için de geçerlidir. Zorla gerçekleşen, kendine biçilen rolden fazlası istenen veya aşırıya kaçan her şey güzelliğini yitirir. Şair Eyyüp Akyüz, son kitabı Eskiden Buralar’da, adeta bu bilginin ışığında şiirlerini uzun tutmadan bitiriyor ve akılda kalan mısraları bize yadigâr kalıyor.

 

-Kimsin?

-Anneannemin torunuyum.

 

Divan Edebiyatı, sahibi meçhul bir kavram. Her halükârda 20. yüzyılın başında ortaya çıktığı konusunda bir tartışma yok. İskoçyalı oryantalist Elias John Wilkinson Gibb’in 1900 yılında yayınlanan Osmanlı Şiiri Tarihi kitabında bu kavrama hiç yer verilmez. Hepsi batılılaşma döneminde düşünülen isim alternatiflerinden biridir “Divan Edebiyatı”.

Arap coğrafyasında üretilen roman, öykü ve şiirler son yıllarda edebiyat gündeminde karşılık buluyor. Avrupa başta olmak üzere Batı’da düzenlenen büyük ve uluslararası kitap fuarlarındaki temsiliyetin güçlenmesi, en yeni eserlerin prestijli birçok ödüle değer görülmesinin bu ilgideki payı büyük elbette. Batı’nın doğuyu gördüğü “egzotik göz”le romantize edilemeyecek bir yükseliş bu.

Yirminci yüzyıl başlarında İngiltere genelinde Müslümanlara yönelik hasmane tavırlar öne çıkarken, İslam’ı seçenlerin sayısında da gözle görülür bir artış söz konusudur. İslam’la müşerref olan bu şahsiyetler, yeri geldiğinde İslam dünyasının savunucuları olarak da önemli faaliyetlerde bulunmuşlardır.

Kulis

Bir Rüya Gibi Dağılacak Olan Hokkabazlar Dünyasında Yaşıyoruz

ŞahaneBirKitap

Kaan Burak Şen, yavaştan genç yazar olarak anılmanın sonuna doğru geliyor; Mutlu Kemikler üçüncü kitabı… Kafası bir hayli tuhaf. Şimdilerde bir roman yazdığı da söyleniyor, fakat öncesinde belirtmekte fayda var: Mutlu Kemikler öykü derlemesi henüz çıktı, pek başka bir kitaba benzetilecek bir havası da yok bu kitabın.

Editörden

Tıp ve edebiyat ilişkisi, tıbbın insanla olan ilişkisi gibi tarih boyunca şekil değiştirmiş, her dönem yeni yaklaşımlarla genişlemiştir. Tıbbın tarihi, insan acılarının da tarihidir aslında. Edebiyatın içinde kapladığı yer, diğer bilim dallarından hep daha büyük olmuştur tıbbın.