BİLGİNİN, YAŞLILIĞIN SEVGİ GEREKSİNİMİNİ KARŞILAMADAKİ YARARLARININ SORGULANMASI

J. M. Coetzee'nin 'Kötü Bir Yılın Güncesi'ni bir günde, gecede okudum. Hızla, anlattıklarının tadını kaçırmadan. İçeriğinin zengin yoğunluğunun keyfine vararak. Sunduğu sarsıcı düşüncelerin, zorlayıcı duyguların uzunca denebilecek aralarla okumayı kesmesinden zevk alarak. Büyük yazarlığın, düşünce ve duyguları bu denli açıklıkla ifade edebilmek olduğunu da anımsayarak. Aynı anda da, sevgi beklemenin ön koşulunun kendini sevmek –dünyanın merkezine koymak değil, olumlu olumsuz yanlarıyla kabul edebilmek, insanlara da, onların da iyinin ve kötünün aynı anda taşıyıcılığını yapabileceklerini kabullenerek yaklaşmak- olabileceğini unutmanın, ve de insanlar arasında hiyerarşiler yaratıp sonra bu yapıyı birden yıkarak sonuçlar elde etmeye çalışmanın ne denli hüzünlü bir uğraş olduğunun ayırdına vararak. Coetzee, yaşlılığın hüznünü evet, bilinç ve tinsellik arasında güçlü ve tartışmalı kaymalarla aktarıyor 'Kötü Bir Yılın Güncesi'nde.

Kötü Bir Yılın Güncesi, sayfalar bölümlere ayrılarak yazılmış. Önce yazar var. Almanya'da bir yayınevi, yazar, son adı Senor C.'den, her şeye ilişkin çarpıcı görüşlerini, diğer beş yazarla birlikte, istiyor. Yazarlar, ne yazacakları konusunda özgürler; ancak yazacaklarının sıradan, herkesin bildiği konulara çarpıcı yaklaşımlar getirmesi gerekiyor. Bu metafor, yazarlardan genelde bekleneni mi anlatıyor, okur bunu da düşünmek zorunda kalıyor. Evet, yazar, yazıyor. Sonra, elle yazdıklarının bilgisayarda metne dönüşmesi gerekiyor. Fazla ayrıntı verip de kitabı okuyacak olanların hevesini kırmayalım, Anya burada devreye giriyor. Yaşlı yazarın yazdıkları, yazarın düşündükleri, Anya'nın aklından geçenler bölümler halinde sayfalarda yansımaya başlıyor. Ve Anya'nın birlikte yaşadığı erkek arkadaşı Alan'la da tanışıyoruz. Olaylara, kişilere derin bakan yazarın, konu Anya olduğunda nasıl dönüşümler geçirdiğini, Anya'nın buna nasıl karşılık verdiğini, gelişmelere Alan'ın tepkilerinin ne olduğunu karakterlerimizle birlikte izliyoruz.

Heyecanlanarak beklediğimi, 76. sayfada buldum: Her üç bölümün aralarındaki ilişkinin en yüksek ya da en derin halini, zaman ve uzam aşan görkeminin soluk kesici ifadesini. Tam da bu arada, Suat Ertüzün'ün çevirisinin yüksek niteliklerini vurgulamamız gerekir; özellikle anlam'a verdiği önemi.

Gerilimlere yaşam veren ayrıntılara girmeyerek, Coetzee gibi Nobel (2003) ödüllü bir yazarın, kitabın sayfalarında en üstte yer alan 'yazar' görüşlerinin yoğunluğu, belirtildiği gibi çarpıcılığı hatta, insanları hiyerarşiye tabi tutan 'yazar düşünceleri'nin aktarıldığı orta bölümle bilerek, taammüden, çelişkilendirilmiş. Mali danışman olan Alan'ın bilimdeki gelişmeleri, en üst bölümdeki 'yazar' yaklaşımlarına da çoğunlukla kaynaklık eden bir olgunlukla neredeyse ele alışı, beklenmeyen, umulmayan bir dönüşümü, ister istemez yansıtıyor. Tıpkı Anya'nın birden, akşamdan sabaha, poposunun etkileyiciliğini kullanmaktan keyif alan kadından, yaşlı bir adamın çaresiz sevgisine olağanüstü yüksek bir duyarlıkla karşılık veren anlayışlı insana dönüşmesi gibi. Çok acele. Nicel birikimin nitel dönüşüme yol açma hızını da fazlaca aşan bir biçimde. Nicel birikimin yeterince yaşanmamış olduğu duygusunu iyice güçlendirerek.

İnsanlar arası hiyerarşiden, birden, tüm karakterlerin büyük bir hızla birbirine yaklaştığı 'insan'a yöneliş, biraz geç ve aceleci olsa da, olumlu, ancak, Nobel demiştik, insan sevgisi demiştik, burada Orhan Pamuk'u anmadan geçmek, onun insan sevgisinin karakterlerine nasil içselleştirilmiş olduğunu vurgulamadan; Usta Çetin Altan'ın örneğin 'Büyük Gözaltı'sındaki insan tanımının evrenselliğini belirtmeden devam etmek, haksızlık olur.

Bir başka haksızlık da; sıkça yaptığımız, büyük ve olumlu her şeyi dışımızda aramak, coğrafyamızın başka bir dizi etkenle –olumlu olumsuz- de beslenen geliştirici yanını görmezden gelmek olur.