Sabitfikir
Künye | Yazarlar | Giriş Yap

Eleştiri

Eleştiri

Seyrelen acıların tarihi


Gayet iyi
Toplam oy: 177
Zakes Mda // Çev. Damla Yeşil
Ayrıntı Yayınları
Kölelik ve ırk ayrımcılığı, sırtında yük haline gelmiş bir ülkenin özgürlük yolculuğu...

Ludwig Wittgenstein, “Ölüm, yaşam olaylarından biri değildir, ölüm yaşanmaz,” diyerek “hayati” bir teşhis koymuştu. Oysa insanlar ilk günden beri ölümü tartıştı; hala devam ediyorlar... Mevcut tartışmaya cinayetler ve onların sorumlularını aramak da dahil. Kısacası, bir yaşam olayı değil ama yaşamın ayrılmaz bir parçası, daha doğrusu gerçeği haline geldi ölüm. Güney Afrikalı yazar Zakes Mda, Adınla Başlar Hayat’ta, bu hakikatten hareket ederken ülkesinde uzun yıllar hüküm sürmüş, topraklara egemen beyazlar tarafından yönetilmiş ırk ayrımcılığı ve kölelik rejiminin (Apartheid) yarattığı derin acıları anlatma ve yüklenme görevini, romanın başkarakteri Toloki’ye veriyor.


Kesişen geçmişler


Güney Afrika’da Apartheid’in bitimiyle gerçekleştirilen ilk seçimlerin üzerinden beş yıl geçmiş. Profesyonel Yas Tutucu Toloki, tam da bu zaman diliminde karşımıza çıkıyor. Değişim arifesindeki Güney Afrika’da Toloki, bu mesleğin öncüsü bir bakıma. Dolayısıyla mesleğini icra ettiği yerler de cenazeler. Yine böyle bir ortamda, bu işe ilkin para kazanmak için giren fakat sonra meselenin bilgelik tarafına kafa yoran Toloki, yıllardır görmediği arkadaşı Nora’yla karşılaşıyor. Katıldığı, Nora’nın çocuğunun cenazesi.

Nora ve Toloki’nin geçmişini anlattığı satırlarda Zakes Mda, Güney Afrika’nın yakın tarihini resmediyor: Yerinden yurdundan koparılan, kimliksizleştirilip köleleştirilen, getirildikleri şehirlere bir türlü alışamayan ve ölüm, insanları birbirinden ayırırken yasın, geride kalanları birleştiren bir gerçek haline gelişini görüyoruz. Başka bir deyişle Mda, 1945 sonrası Güney Afrika’nın hakikatiyle buluşturuyor okuru.

Mda’nın ustalıkla ortaya koyduğu bir zıtlık var romanda: Ölüm ve yaşam, insanların hayatını belirleyen bir tarih haline geliyor. Dolayısıyla bu, Güney Afrika’nın toplumsal, kültürel ve hatta siyasi tarihi olurken kişilerin bireysel geçmişini de yansıtıyor. Peki, insanların ve ülkenin kesişen geçmişinde neler var? Hayaller, umutlar, küçük mutluluklar ile birlikte sebepsizce ya da beyazların koyduğu “kurallar” gereğince öldürülme, “en iyi ihtimalle” köleleştirilme, açlığa mahkum edilme, “olağan” sayılması istenen fakirlik ve bütün bunlara rağmen yaşamaya çalışmak… Bu acıların atlatıldığı bocalama ve yeni bir düzen kurma döneminde ise Mda, Toloki ve Nora’nın hikayesini anlatmaya başlıyor. Tabii sık sık geri dönüşlerle…


Uzun bir yol


Mda’nın, Adınla Başlar Hayat’ta anlattığı, aslında bir yol hikayesi: Uzun yıllara dayanan; Nora ve Toloki’nin zaman zaman birleşip zaman zaman ayrı düştüğü bir yolculuk. Diğer taraftan kölelik ve ırk ayrımcılığı, sırtında yük haline gelmiş bir ülkenin özgürlük yolculuğu da var bu hikayede. Dahası, Apartheid’den kurtulmak için şiddete başvurmayı seçenleri; öldürümlerin hesabını cinayetle sormaya çalışanların, satır aralarında yazar tarafından eleştirildiği bir hikaye.

Mda, Nora ve Toloki’nin duygusal yakınlığıyla mevcut acıları seyreltiyor. Kısacası hayata çok benzeyen bu uzun yolda yazar, karanlığı ve aydınlığı, karamsarlığı ve umudu, yaşamı ve ölümü, kıvama getiriyor.  Güney Afrika’daki mutluluk ve acılar, Nora ve Toloki’nin geçmişi ile bugünündeki hüzünle ve umutla kesişiyor. Özetle; Adınla Başlar Hayat, bir ülke ve iki karakterin tarihini, hakikat ve hayalle, yaşam ve ütopyayla bütünlüyor.

 

 

 


 

 

 

Görsel: Servet Kesmen

 

 

 

 


 

 

Yorumlar

Yorum Gönder

Yeni yorum gönder

Diğer Eleştiri Yazıları

Modern sanat telakkisinin adeta “dinselleştiği” ve bunun da en önemli etkisini mimarlık alanında gösterdiği bir bağlamda yaşadı Turgut Cansever. Türkiye ekseninde bir yanda pozitivist bir dünya görüşünün diğer yanda da seküler mistik ve “yaratıcı insan” düşüncesinin egemen olduğu, “bilim”in dogmatikleştiği bir dönem.

Hayat parantezi 1916’da İstanbul’un Fatih semtinde, Atik Ali Paşa’da açıldı Behçet Necatigil’in. Sonra parantezin içerisine bir başka şehir girdi: Kastamonu. Zeki Ömer Defne’nin zilleri çalarken derslere bir bir girenler arasında o hassas ortaokul öğrencisi de vardı. Evlerden, kırlardan, denizlerden duyulan bu ses zil değil şiirin tınısıydı.

“Sanatçı, gözün göremediğini görendir.”

 

Çağdaş Amerikan edebiyatının en parlak yazarlarından Michael Chabon’un bir söyleşisini hatırlıyorum. Yaratıcı yazma atölyelerinin desteklenmesi gerektiğini söylüyordu: “Tamam, kimse kimseye dâhi olmayı öğretemez kuşkusuz ama yazarken hata yapmamak, yazmak denen şeye ‘okur’ gibi değil de ‘yazar’ gibi bakmak pekâlâ öğrenilebilir.

Nehir söyleşi, ara bir tür. Ne biyografi ne de otobiyografi. Otobiyografi değil çünkü hayatınızı nasıl anlatacağınızı söyleşiyi yapan kişinin soruları belirliyor. O çerçeveyi siz çizemiyorsunuz ve birkaç soruyla hiç istemediğiniz günlere veya olaylara geri dönmeniz mümkün.

Kulis

Bir Rüya Gibi Dağılacak Olan Hokkabazlar Dünyasında Yaşıyoruz

ŞahaneBirKitap

Kaan Burak Şen, yavaştan genç yazar olarak anılmanın sonuna doğru geliyor; Mutlu Kemikler üçüncü kitabı… Kafası bir hayli tuhaf. Şimdilerde bir roman yazdığı da söyleniyor, fakat öncesinde belirtmekte fayda var: Mutlu Kemikler öykü derlemesi henüz çıktı, pek başka bir kitaba benzetilecek bir havası da yok bu kitabın.

Editörden

Tıp ve edebiyat ilişkisi, tıbbın insanla olan ilişkisi gibi tarih boyunca şekil değiştirmiş, her dönem yeni yaklaşımlarla genişlemiştir. Tıbbın tarihi, insan acılarının da tarihidir aslında. Edebiyatın içinde kapladığı yer, diğer bilim dallarından hep daha büyük olmuştur tıbbın.