Sabitfikir
Künye | Yazarlar | Giriş Yap

Eleştiri

Eleştiri

'Sinir' hastalıkları ve pipilere dair


Zayıf
Toplam oy: 1376
Ruth Snowden
Optimist Yayın Dağıtım
Freud’un yaşamından temel kavramlarını nasıl oluşturduğuna, psikanalizin klasik vakalarından 20. Yüzyıl’daki etkisine, psikanaliz hakkında genel hatlarıyla bilinmesi gerekenlere dair oldukça doyurucu bir içeriğe sahip.

Biraz kişisel olacak ama bir bağı var diye anlatacağım. Vaktiyle (epey vaktiyle, çocukken) annemin yine delirdiği bir zamanlarda –ki epeyce kendisinin farkında olduğunu çok sonradan kavradığımı da söylemem gerekli… Hastaneye götürmek isteyenlere bağırıp çağırıyor: “Ben deli değilim, sinir hastasıyım!” Psikiyatri ya da psikolojiyle ilgisi zaman zaman Erenköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi’ni isteksiz ziyaretleriyle (bu ziyaretler misafirlikle sonuçlandığı zamanlarda sinir hastası olarak girdiği hastaneden deli olarak çıktığını da müşahede etmek gerekli) sınırlı olsa da psikoz (‘deli’) – nevroz (‘sinir hastası’) ayrımının farkında olduğu açıktı. Bunun için Freud’u okuması gerekmemişti. Ha, bilseydi ne olurdu, bir işe yarar mıydı, çok şüpheli. Asıl derdi nevroz olan (daha da daraltırsak ‘histeri’) Freud’un ‘insanı’ anlamak için anlattığı hikâyeler bugün de bir değer taşısa da ‘sinir hastaları’nın ‘iyileşmesinde’ çok katkısı olmadığını da biliyoruz.

 

Eğer ‘işe yararlılık’ı ölçüt alacaksak, hâlâ psikanalizin entelektüel etkisinin nörolojiyi temel alan ekollerle kıyaslandığında bu kadar güçlü olmasını nasıl açıklayacağız. Evet, Freud da söylediklerinin bilimin gelişmesiyle birlikte nörolojiyle destekleneceğini düşünüyordu; ama hiç de öyle olmadı. Psikanaliz bugün bireyi ailenin içine hapseden üç kişilik bir ortaoyunundan belki biraz daha fazlası ama ‘Bir grup hippi ile beraber tatile çıkmak isterdim’ dediğinizde psikanalistin ‘Hmm, demek büyük pipi…’ (Gilles Deleuze ve Claire Parnet’nin ‘Diyaloglar’ından) yanıtını vermesini sadece sinik bir psikanaliz parodisi olarak da görmemeli. Psikanaliz gerçekten de epeyce pipilerle ilgili bir şey (annemin pipisi olmadığı için de Freud işine yaramazdı sanırım). Malum hiçbir pipi hayat kadar sert değildir ve delilerin-sinir hastalarının bu sertlikle baş edebilmeleri için daha fazlasına ihtiyacı vardır.

 

Peki ama nasıl oluyor da psikanaliz 20. Yüzyıl’a yön veren birkaç radikal düşünceden biri olmayı başarabildi?

 

Bu sorunun ‘bir’ yanıtı, bugün psikanalizin bir tedavi yöntemi olarak hâlâ yaygın olarak kullanıldığı ABD’de yatıyor olsa gerek. Fransa ve Latin Amerika’da (Özellikle Arjantin) da güçlü bir psikanaliz geleneği var ama ABD’deki etkisi daha farklı psikanalizin. ‘Amerikan tarzı’nın her türlü radikal fikri absorbe edip ‘kabul edilebilir’ bir formata dönüştürme yeteneğiyle ilgili bu fark: ‘Pop’laştırma.

 

Özellikle Amerikan sinemasının ‘ruhsal meseleleri’ ele almaya karar verdiğinde ‘çocukluk’ ve ‘anne’yi (‘baba’yı da unutmamak lazım) bayağı bir ‘sömürdüğünü’ biliyoruz: Hitchcock’tan David Lynch’e , bağımsız yapımlardan en kötü B sınıfı filmlere Freud beyazperdeyi epeyce kat etti. ‘Poplaşan’ psikanalizin ne kadar psikanaliz olduğu tartışma götürse de Oidipus’un Sophokles’ten kat kat meşhur olduğu bir vakıa.

 

Haklarını yemeyelim, ‘poplaştırmada’ bu kadar yetkin oldukları gibi, ‘karmaşık olanı yalınlaştırma’da da Amerikalılar oldukça başarılıdır. Her konuda bir ‘yeni başlayanlar için’ vardır mutlaka. Bazen hiç okumamak bu tip kitapları yanlış ve yanlı öğrenme ihtimaline karşı elbette ki yeğdir. Ve tabii ki Freud ve psikanaliz üzerine de bu kitaplardan epeyce mevcut.

 

Optimist Yayınları’nın görünüş itibarıyla da epey ‘Amerikan’ olan ‘Teach Yourself’ dizisinden (Niçin ‘Kendin Öğren’ değil) çıkan ‘Freud-Kilit Fikirler’ (Diziden çıkan önceki kitaplar ‘Marks-Kilit Fikirler’ ve ‘Psikolojiyi Anlamak’), açıkçası İletişim’in çok Fransız olan Cep Üniversitesi’nden, NTV’nin meseleyi hiç de öyle yalınlaştırmayan Cepkaynağı’ndan ve hatta Dost’un bir türlü bütünlüklü bir bakış oluşturamayan, yazarı ne diyorsa o olan ‘Kültür Kitaplığı’ndan çıkan benzer kitaplardan daha doyurucu bir ‘giriş’ kitabı. Tembel okurlar için düşünülmüş ‘5 dakikanız varsa’ ve ‘10 dakikanız varsa’ bölümlerini geçince kitabın kalan kısmı Freud’un yaşamından, psikanalizin klasik vakalarına, Freud’un temel kavramlarını oluşturmasından ardıllarıyla çatışmalarına ve psikanalizin 20. Yüzyıl’daki etkisine, hemen hemen psikanalize dair genel hatlarıyla bilinmesi gereken oldukça doyurucu bir içeriğe sahip.

Yorumlar

Yorum Gönder

Yeni yorum gönder

Diğer Eleştiri Yazıları

Modern sanat telakkisinin adeta “dinselleştiği” ve bunun da en önemli etkisini mimarlık alanında gösterdiği bir bağlamda yaşadı Turgut Cansever. Türkiye ekseninde bir yanda pozitivist bir dünya görüşünün diğer yanda da seküler mistik ve “yaratıcı insan” düşüncesinin egemen olduğu, “bilim”in dogmatikleştiği bir dönem.

Hayat parantezi 1916’da İstanbul’un Fatih semtinde, Atik Ali Paşa’da açıldı Behçet Necatigil’in. Sonra parantezin içerisine bir başka şehir girdi: Kastamonu. Zeki Ömer Defne’nin zilleri çalarken derslere bir bir girenler arasında o hassas ortaokul öğrencisi de vardı. Evlerden, kırlardan, denizlerden duyulan bu ses zil değil şiirin tınısıydı.

“Sanatçı, gözün göremediğini görendir.”

 

Çağdaş Amerikan edebiyatının en parlak yazarlarından Michael Chabon’un bir söyleşisini hatırlıyorum. Yaratıcı yazma atölyelerinin desteklenmesi gerektiğini söylüyordu: “Tamam, kimse kimseye dâhi olmayı öğretemez kuşkusuz ama yazarken hata yapmamak, yazmak denen şeye ‘okur’ gibi değil de ‘yazar’ gibi bakmak pekâlâ öğrenilebilir.

Nehir söyleşi, ara bir tür. Ne biyografi ne de otobiyografi. Otobiyografi değil çünkü hayatınızı nasıl anlatacağınızı söyleşiyi yapan kişinin soruları belirliyor. O çerçeveyi siz çizemiyorsunuz ve birkaç soruyla hiç istemediğiniz günlere veya olaylara geri dönmeniz mümkün.

Kulis

Bir Rüya Gibi Dağılacak Olan Hokkabazlar Dünyasında Yaşıyoruz

ŞahaneBirKitap

Kaan Burak Şen, yavaştan genç yazar olarak anılmanın sonuna doğru geliyor; Mutlu Kemikler üçüncü kitabı… Kafası bir hayli tuhaf. Şimdilerde bir roman yazdığı da söyleniyor, fakat öncesinde belirtmekte fayda var: Mutlu Kemikler öykü derlemesi henüz çıktı, pek başka bir kitaba benzetilecek bir havası da yok bu kitabın.

Editörden

Tıp ve edebiyat ilişkisi, tıbbın insanla olan ilişkisi gibi tarih boyunca şekil değiştirmiş, her dönem yeni yaklaşımlarla genişlemiştir. Tıbbın tarihi, insan acılarının da tarihidir aslında. Edebiyatın içinde kapladığı yer, diğer bilim dallarından hep daha büyük olmuştur tıbbın.