Sabitfikir
Künye | Yazarlar | Giriş Yap

Eleştiri

Eleştiri

Yılsonu değerlendirmeleri (I)


Zayıf
Toplam oy: 1186

Edebiyatta 2009’un bombası, 2010’un sorusu

Yeni yıla kanon sefilleri olarak giriyoruz. Kutlu olsun.

Kanon bir marka, bir moda değil. Bir edebiyat için “iyi” ve “güzel” olanın saklı olduğu cetvel o. “Ölçüt” de diyebiliriz.
2009’un edebiyat bombası yazarlardan değil okurlardan geldi. Zülfü Livaneli’nin şahit olup aktardığı olayı anımsayalım: Mutena bir semtimizdeki gösterişli bir kitabevinde iki genç kızımız Halid Ziya Uşaklıgil’in Aşk-ı Memnu adlı romanını görünce çığlığı basmışlar: “Aaa, ne çabuk dizinin kitabını yapmışlar!”

Ahmet Haşim “melali anlamayan nesle aşina değiliz” demiş ya, biz de “Kanonu bilmeyen nesle aşina değiliz” diyelim. Diyelim ama bu sadece teselli olur. 

Diyeceğim son sözü, burada başa alıyorum: Türk dünyasının büyük edebiyat ödülü, “Yunus Emre” bu yıl da sahibini bulamadı... ‘Jüri adaylar arasında layık olan birini bulamadı mı yoksa?’ sorusu akla geliyor. Böyle kara mizahvari bir soru yersiz aslında. Çünkü ortada ne böyle bir jüri var, ne aday olarak anabileceğimiz isimler. İşin gerçeği, böyle bir ödül de yok. Türkçe’nin dünya çapında böyle bir edebiyat ödülü yok. Olmayınca da yıl sonu edebiyat değerlendirmelerimiz ruhsuz oluyor.

Türk yazarlarını “parçalanmış kanonun çocukları” olarak ilan etmek için ne çok bekledik. Üstümüze serilen post-entelektüel brandanın altından (Hasan Bülent Kahraman’ın dediği gibi) ben bunu haykırıyorum.
Felsefi tasavvurda, kuramda ve eleştiride gecikmişlik bu post-entelektüel süreci olanca amansızlığıyla yaşamamıza yol açacak. 2010’a girdiğimiz şu günlerde edebiyatımız hakkında benim atacağım ilk manşet budur.

Bileşik kaplar misali, kanonun parçalanmış olması gecikmişlik belasına yol açarken, gecikmişlik de kanonu biteviye parçaladı. Modern dönemlerimiz için Halid Ziya Uşaklıgil, Ahmet Hamdi Tanpınar, Yahya Kemal, Nazım Hikmet, Sait Faik, Sabahattin Ali, Necip Fazıl parçalanmış kanondan büyük akislerdir. Tane salkımdan ayrı olmaz, onlar edebiyatın tarihselliği içinde mercan kayalıklarındaki harika kütleler olarak duruyorlar. Parçalanmışlık ruhta ve estetikada. Üstüne yöntem sorunları ve epistemik cemaatler halinde ayrılıp, onlar içinde de ‘mutsuz’ okuma birlikleri oluşturmamız geliyor. Oğuz Atay’ı, Selim İleri’yi mutsuz eden, Adalet Ağaoğlu’nun titiz pedagojisini yıpratan -bunlar ilk aklıma gelenler- şey de bu olsa gerektir. Edebiyat dışı bıraktığımız büyük şairimiz Aşık Mahzuni Şerif -alın size bir sonuç daha- bir şirinde, “Beni bir avcı vurdu/ bin avcı yedi beni” diye boşuna söylememiş.
“Yunus Emre” dilde olduğu kadar ruhta ve estetikada birlik demek. En azından simgesel olarak.

Diyeceğim, bu ödül olmadan bir kültür politikamız o-la-maz. Ne kaldı ki okuma...

İnsan okumayı sever ve bu sevginin bir merkezi hep vardır. Her toplum için vardır böyle bir merkez. Merkez dediğim, tinselliğin bayrağının dikili olduğu yer; büyük anlatılar, büyük kişilikler. Kültürel antropoloji adlı bilim dalı bunu böyle söylüyor.

O zaman bayrağı dikeceksin. Haysiyetli bir miktarı da ödülün maddi karşılığı olarak belirleyeceksin ki toplumun dikkatini çeksin. Okuyan okumayan herkes bilecek ki böyle bir statü var. Evet, “statü”. Milli piyangodan ve piyasa yazarlığından zenginleşmelere  karşı bir değer.

Toplum değerlerinin maddi karşılığını da görmek ister. Bunları görmeyince de okumaz. Kanon manon bilmez, tanımaz.

İspanya’nın 1975 yılından bu yana Hispanik dünyaya açtığı Cervantes Edebiyat Ödülü’nü örnek göstereceğim. İspanya Kültür Bakanlığı 125. 000 Euro takdim ederken, Kral da ödülün altın madalyasını takıyor. Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı’nın böyle bir sancağın dikilmesi ayıracak 300-350 bin lirası yok mudur?!

Bu yılın sorusu böyle bir açılımın olup olmayacağı noktasında düğümleniyor.

Yorumlar

Yorum Gönder

Yeni yorum gönder

Diğer Eleştiri Yazıları

Modern sanat telakkisinin adeta “dinselleştiği” ve bunun da en önemli etkisini mimarlık alanında gösterdiği bir bağlamda yaşadı Turgut Cansever. Türkiye ekseninde bir yanda pozitivist bir dünya görüşünün diğer yanda da seküler mistik ve “yaratıcı insan” düşüncesinin egemen olduğu, “bilim”in dogmatikleştiği bir dönem.

Hayat parantezi 1916’da İstanbul’un Fatih semtinde, Atik Ali Paşa’da açıldı Behçet Necatigil’in. Sonra parantezin içerisine bir başka şehir girdi: Kastamonu. Zeki Ömer Defne’nin zilleri çalarken derslere bir bir girenler arasında o hassas ortaokul öğrencisi de vardı. Evlerden, kırlardan, denizlerden duyulan bu ses zil değil şiirin tınısıydı.

“Sanatçı, gözün göremediğini görendir.”

 

Çağdaş Amerikan edebiyatının en parlak yazarlarından Michael Chabon’un bir söyleşisini hatırlıyorum. Yaratıcı yazma atölyelerinin desteklenmesi gerektiğini söylüyordu: “Tamam, kimse kimseye dâhi olmayı öğretemez kuşkusuz ama yazarken hata yapmamak, yazmak denen şeye ‘okur’ gibi değil de ‘yazar’ gibi bakmak pekâlâ öğrenilebilir.

Nehir söyleşi, ara bir tür. Ne biyografi ne de otobiyografi. Otobiyografi değil çünkü hayatınızı nasıl anlatacağınızı söyleşiyi yapan kişinin soruları belirliyor. O çerçeveyi siz çizemiyorsunuz ve birkaç soruyla hiç istemediğiniz günlere veya olaylara geri dönmeniz mümkün.

Kulis

Bir Rüya Gibi Dağılacak Olan Hokkabazlar Dünyasında Yaşıyoruz

ŞahaneBirKitap

Kaan Burak Şen, yavaştan genç yazar olarak anılmanın sonuna doğru geliyor; Mutlu Kemikler üçüncü kitabı… Kafası bir hayli tuhaf. Şimdilerde bir roman yazdığı da söyleniyor, fakat öncesinde belirtmekte fayda var: Mutlu Kemikler öykü derlemesi henüz çıktı, pek başka bir kitaba benzetilecek bir havası da yok bu kitabın.

Editörden

Tıp ve edebiyat ilişkisi, tıbbın insanla olan ilişkisi gibi tarih boyunca şekil değiştirmiş, her dönem yeni yaklaşımlarla genişlemiştir. Tıbbın tarihi, insan acılarının da tarihidir aslında. Edebiyatın içinde kapladığı yer, diğer bilim dallarından hep daha büyük olmuştur tıbbın.