Sabitfikir
Künye | Yazarlar | Giriş Yap

Eleştiri

Eleştiri

BirKlasik // Cehennem gemisi


Şahane
Toplam oy: 266
Kobayaşi Takici // Çev. Devrim Çetin Güven
Ayrıntı Yayınları
Güç koşullar altında av yapan bir gemi mürettabatının, evlerine bir lokma ekmek götürmek için hayatlarını ortaya koyan insanların dramı...

Kobayaşi Takici, Japonya’da işçi edebiyatının başlangıcı sayılan Yengeç Konserveleme Gemisi romanında güç koşullar altında av yapan bir gemi mürettabatının isyanını anlatıyor.

Japon yazar Kobayaşi Takici, 13 Ekim 1903’te Şimakovazoi köyünde doğdu. Topraklarını yitiren ailesi ile birlikte Otaru kentine göç etmek, bir fırında işçilik yapmak zorunda kaldı. Ancak eğitimini ihmal etmedi. Edebiyatla ilişkisi de yüksekokul yıllarında -çeşitli edebiyat dergilerinde yayımlanan- öyküleri ile başladı. 1924’te mezun olduğunda, Hokkaido Sömürge Bankası’nda işe girdi. Sömürge bankasında çalışmaktan hoşnut değildi. Bu nedenle gerek edebi gerek siyasi faaliyetlerini sürdürdü. Japonya’nın Şubat 1928’de düzenlenen ilk genel seçiminde, Komünist Parti’nin seçim kampanyasında görev aldı. Sonuç başarılıydı ama gidişattan rahatsız olan devlet, seçimlerden sonra -15 Mart’ta- komünistlere yönelik büyük bir operasyon başlattı. Binlerce kişi baskı ve işkence gördü. Takici, “15 Mart 1928” adlı öyküsünde bu süreci işledi. Artık mimlenmişti. 1929'da yayımlanan ve kısa zamanda büyük bir heyecan yaratan Yengeç Konserveleme Gemisi, Kobayaşi’yi gizli polisin hedefi haline getirecekti. Aynı yıl bir dergide yayımlanan “Absentee Landlord” adlı makalesi, bankadaki işinden çıkarılmasına vesile oldu. Baskılar Kobayaşi’yi yıldırmıyordu. 1930 yılında Tokyo’ya taşındı ve proleter yazarlar birliği genel sekreterliğine getirildi. Çok geçmeden -Komünist Parti’ye mali destek sağladıkları şüphesiyle- tutuklandı. Özgürlüğüne kavuştuğunda ise illegal mücadeleye geçti. Özel Yüksek Polis Birimi’nce 20 Şubat 1933’te tutuklanıp ağır işkence sonucu hayatını kaybettiğinde henüz yirmi dokuz yaşındaydı...


Japon kapitalizminin kirli tarihi

 

Bankadaki işini sorgulamayıp ortasınıflara özgü görece refah içinde bir yaşam sürdürmek yerine yoksulların, işçilerin çektikleri çileyi, vahşi sömürüyü dile getirmeyi yeğleyen ve bu tercihini hayatıyla ödeyen Kobayaşi Takici, Yengeç Konserveleme Gemisi’nde evlerine bir lokma ekmek götürmek için hayatlarını ortaya koyan insanların dramını çırılçıplak ortaya koymuş.

 


Bu kısa romanda olaylar, 1920’li yıllarda Hakodate Limanı’ndan Kamçatka sularına açılan Hakkō-maru adlı bir gemide geçer. İçinde meta üretimi yapılan bir gemidir bu ama yasalara göre ne bir gemidir ne de bir fabrika. Böylelikle her türlü denetimden muaf tutulan bu fabrika-gemide işçilerin durumu o zamanki kapitalist üretim ilişkilerinin standartlarının bile altındadır. İş güvenliğinden, doktor gözetiminden, düzgün beslenmeden, yasaların belirlediği çalışma saatlerinden ve her türlü hijyen koşullarından yoksun yüzlerce işçi... “Hepsi Hakodate’nin kenar mahallelerindendi. Yoksulluk bir araya getirmiş, gruplandırmıştı onları. (...) Böylesine envaiçeşit insanı bir araya toplamak, onları istihdam eden patronlar için müthiş makbul bir şeydi. (...) Şibauralı balıkçının anlattıklarından, daha doğrusu anlattıkları vesilesiyle, balıkçıların şimdiye dek yapageldikleri envai çeşit iş bahis konusu oldu. ‘Ulusal karayolu açma inşaatı’, ‘sulama inşaatı’, ‘demiryolu döşeme’, ‘deniz doldurma ve liman inşaatı’, ‘yeni maden hafriyatı’, ‘dağlık arazileri ve ovaları tarıma açma çalışmaları’, ‘gemiye mal yükleme’, ‘ringa balığı avı’... Neredeyse hepsi bu işlerden birini yapmıştı”...

Zor doğa koşullarında, azgın dalgalarla boğuşarak yola koyulan gemi, mürettebat için cehenemden farksızdır. Yöneticilerin zalimliği koşulları daha da zorlaştırır. Ne var ki kara sularında avlandıkları sırada SSCB’den yayılan “kızıl propaganda” Hakkō-maru gemisine kadar ulaşacak, tayfalar bütün cehaletlerine rağmen yaşama dürtüsüyle isyan edeceklerdir. İşte o zaman devletin asıl yüzü ortaya çıkacak, gemi yönetiminin pes ettiği anda karşılarına “koruma” amacıyla Hakkō-maru’ya eşlik eden İmparatorluk donanmasının askerleri çıkacaktır...

 

Kobayaşi Takici’nin bu romanı, 
2008 yılında East Press tarafından mangaya da uyarlanmıştı;
romanın bu versiyonu da 2010 yılında
H. Can Erkin çevirisiyle Yordam tarafından Türkçede yayımlanmıştı.

 

 

Kapitalizmin metaforu

 

Siyasi saiklerle yazıldığına hiç kuşku yok. Zaten kitabın sonundaki ekler bölümünde niyetini açıkça ortaya koyuyor Kobayaşi: “Bu naçizane öykü, sömürge bölgelerine yönelik kapitalizm istilası tarihinden bir sayfadır.” Söz konusu istilanın küreselleştiği, her yerin birer yengeç konserveleme fabrikasına dönüştürüldüğü günümüzde, Kobayaşi’nin romanı kapitalizmin evrensel bir metaforu vazifesi görüyor. Buna karşılık, bu karanlık hikayeyi aydınlatan bir anlatımı da var Kobayaşi’nin. İşçilerin eğitim durumları, kökenleri ve insani özelliklerini yansıtırken hem mizahi durumları iyi yakalıyor hem de mizah öğesini onların bölgesel dillerini kullanarak daha da renklendiriyor. Kısacası trajediyle komediyi ustalıkla harmanlamış.

 

Romanı sürükleyen bir diğer unsur, insan ile doğa arasındaki amansız mücadeleyi -yine dilsel ustalıkla- yansıtabilmesi. Mürettabatın çalışma koşulları kadar kudurmuş bir denizle de boğuşmalarını yansıtan güçlü tasvirler Yengeç Konserveleme Gemisi’nin bir macera romanı gibi okunmasını sağlıyor.

Yazının sonunu, yazdığı kapsamlı “Giriş” bölümüyle fazla söze yer bırakmayan çevirmen Devrim Çetin Güven’in sözleriye bağlayalım; “21. yüzyılın eşiğini geçeli henüz 8 yıl olmuştu ki Japonya’da mucizevi bir gelişme yaşandı. Geçen yüzyılın ilk yarısında, daha somut bir ifadeyle 1929’da yayımlanmış bir proletarya (işçi sınıfı) edebiyatı eseri ‘yeniden keşfedildi’. Neredeyse 80 yaşında olan bu eser o kadar müthiş bir enerjiye ve canlılığa sahipti ki muazzam bir ilgi gördü, yazarı Kobayaşi Takici adeta 21. yüzyıl Japon edebiyatı mozaiğinin önemli bir parçası haline geldi. Bir süredir üzerine örtülen ‘ölü toprağı’nı silkip ‘yeniden doğarak’, ‘bir kez daha ayağa kalkan’ bu eserin adı Yengeç Konserveleme Gemisi’ydi.”

 

 

 


 

 

 

Görsel: Ali Çetinkaya

 

 

 

Yorumlar

Yorum Gönder

Yeni yorum gönder

Diğer Eleştiri Yazıları

Modern sanat telakkisinin adeta “dinselleştiği” ve bunun da en önemli etkisini mimarlık alanında gösterdiği bir bağlamda yaşadı Turgut Cansever. Türkiye ekseninde bir yanda pozitivist bir dünya görüşünün diğer yanda da seküler mistik ve “yaratıcı insan” düşüncesinin egemen olduğu, “bilim”in dogmatikleştiği bir dönem.

Hayat parantezi 1916’da İstanbul’un Fatih semtinde, Atik Ali Paşa’da açıldı Behçet Necatigil’in. Sonra parantezin içerisine bir başka şehir girdi: Kastamonu. Zeki Ömer Defne’nin zilleri çalarken derslere bir bir girenler arasında o hassas ortaokul öğrencisi de vardı. Evlerden, kırlardan, denizlerden duyulan bu ses zil değil şiirin tınısıydı.

“Sanatçı, gözün göremediğini görendir.”

 

Çağdaş Amerikan edebiyatının en parlak yazarlarından Michael Chabon’un bir söyleşisini hatırlıyorum. Yaratıcı yazma atölyelerinin desteklenmesi gerektiğini söylüyordu: “Tamam, kimse kimseye dâhi olmayı öğretemez kuşkusuz ama yazarken hata yapmamak, yazmak denen şeye ‘okur’ gibi değil de ‘yazar’ gibi bakmak pekâlâ öğrenilebilir.

Nehir söyleşi, ara bir tür. Ne biyografi ne de otobiyografi. Otobiyografi değil çünkü hayatınızı nasıl anlatacağınızı söyleşiyi yapan kişinin soruları belirliyor. O çerçeveyi siz çizemiyorsunuz ve birkaç soruyla hiç istemediğiniz günlere veya olaylara geri dönmeniz mümkün.

Kulis

Bir Rüya Gibi Dağılacak Olan Hokkabazlar Dünyasında Yaşıyoruz

ŞahaneBirKitap

Kaan Burak Şen, yavaştan genç yazar olarak anılmanın sonuna doğru geliyor; Mutlu Kemikler üçüncü kitabı… Kafası bir hayli tuhaf. Şimdilerde bir roman yazdığı da söyleniyor, fakat öncesinde belirtmekte fayda var: Mutlu Kemikler öykü derlemesi henüz çıktı, pek başka bir kitaba benzetilecek bir havası da yok bu kitabın.

Editörden

Tıp ve edebiyat ilişkisi, tıbbın insanla olan ilişkisi gibi tarih boyunca şekil değiştirmiş, her dönem yeni yaklaşımlarla genişlemiştir. Tıbbın tarihi, insan acılarının da tarihidir aslında. Edebiyatın içinde kapladığı yer, diğer bilim dallarından hep daha büyük olmuştur tıbbın.