Sabitfikir
Künye | Yazarlar | Giriş Yap

Eleştiri

Eleştiri

Dostluğun ariliği


İyi
Toplam oy: 459
Fred Uhlman // Çev. Özlem Uygun
Kolektif Kitap
Uhlman, şiddetin sıradan insanların hayatına yıkıcı bir biçimde nasıl girdiğini hiç unutmamamız gerektiğine dikkat çekiyor.

Dönem filmleri ve dizileri gibi dönem romanları da bugünlerde revaçta. Bunun nedeni eskiye özlem mi, yoksa zamanı durduran bir şey mi, orası biraz muamma. Fakat fazla tartışma götürmeyen şey, geçmişin şimdilerde çoğumuzun üstüne geldiği. Vakti zamanında Fred Uhlman’ın da yüzleştiği durum buydu.


Yıllarca Nazilere karşı avukatlık yapan ve 1933’te Almanya’yı terk etmek zorunda kalan Uhlman, Fransa’da ve İngiltere’de yaşadığı döneme denk gelen 1960’lardan itibaren anılarını kağıda dökmeye koyuldu. 1971’de ise kimilerine göre uzun öykü, kimilerine göre novella olan Kavuşmak yayımlandı; Kavuşmak’ta Uhlman, 1930 ve 1940’ların şiddet, önyargı ve aşağılama ile dolu Almanya’sından payına düşenleri alan iki gencin arasında geçenleri anlatıyor. 1932’de iki genç –Conrad von Hohenfels ile Hans Schwarz– ergenlikten erkekliğe geçerken “ari ırk” söylemi de Almanya’da erginleşiyor, herkesin hayatına bir şekilde sızıyor. Haham torunu Schwarz bir Alman ama Hohenfels, Hitler yandaşları tarafından daha Alman olarak görülüyor. İkilinin dostluğu şekillenirken kaderleri de bu ortamın gölgesinde, anlatıcı Schwarz’ın deyişiyle “gri ve karanlık bir Almanya’da” çiziliyor.

 

 

Uhlman, Hohenfels ve Schwarz’ın hikayesini oluştururken özellikle dostluğun ariliğini çağrıştıracak şekilde yalın cümleler kuruyor. Karşılaştıkları ilk günden başlayarak birbirini tanıma ve sevme sürecine dek bu sadelik sürüyor. Dışarıda günden güne bozan siyasi bir hava hüküm sürerken ikili, bundan, arkadaşlığın verdiği keyifle arınıyor. Bu keyfe erişmeleri elbette biraz zaman alıyor çünkü Hohenfels, hem okuldaki öğrencilerin hem de yöneticilerin gözünde seçkin bir Alman. Schwarz ise onun hiçbir böbürlenme emaresi göstermeyişine ve kimseye tepeden bakmamasına hayran kalıyor.

“Geçilemeyecek bir eşik"


Uhlman, ikilinin arkadaşlıktan dostluğa geçiş evresini anlatırken Almanya’nın kültürel zenginliğini hızla sömüren, daha doğrusu kendi çıkarları doğrultusunda kullananların yarattığı siyasi ortamı da özetliyor. Böylece hem okurun dönemin havasını solumasını sağlıyor hem de gerçek ile kurgu arasındaki bağı kuvvetlendiriyor. Bu bağın bir göstergesi de 1933’ten sonra “ari olmayan” Almanların maruz kaldığı baskı. Zihinlerdeki gettoların fiziki bir hal almaya başlaması ise hemen herkesin kendi geçmişine eğilmesine neden oluyor. Mevcut durum, kişileri bazen kendi karikatürüne dönüştürüyor bazen de suskunlaştırıyor, elbette Hohenfels ile Schwarz’ı ve onların yakınındakileri de… Hikayenin dramatik tarafı da işte burada başlıyor; keza Schwarz, Hohenfels’in ailesinin arkadaşından daha seçkin ve daha farklı olduğunu anladığında hayal kırıklığına uğruyor. Ailesi yokken Hohenfels tarafından eve davet edilen Schwarz, kendisini bir işgalci gibi hissediyor; bu ruh hali, Uhlman’ın kitaba ustalıkla yerleştirdiği bir metafor: Bir Alman’ın evindeki Yahudi kökenli başka bir Alman…1930’ların ikinci yarısına hâkim olan yaralayıcı bir zihin bulanıklığı ya da Schwarz’ın deyişiyle “geçilemeyecek bir eşik.” Aynı zamanda kadim bir yük gibi görünüyor bu.


Hohenfels ve Schwarz’ın arkadaşlığı, ülkenin her yanında yankılanmaya başlayan “Yahudiler, Almanya’yı berbat etti” minvalindeki cümlelerle sarsılıyor. Hohenfels’in, Hitler akımına kapılması ise ABD’ye gitmenin arifesindeki Schwarz’ı tam anlamıyla şoke ediyor. Ancak kitabın sonunda Uhlman, okuru daha çok şaşırtan bir sürpriz hazırlamış.


Kavuşmak, tarihin bir dönemine kurgu iki karakter yardımıyla gerçeklerin penceresinden bakmasını sağlıyor okurun. O zamanlarda olup bitenlerin, hayat boyu taşınan yaralar açtığını hatırlayan ve hatırlatan Uhlman, şiddetin sıradan insanların hayatına yıkıcı bir biçimde nasıl girdiğini hiç unutmamamız gerektiğine dikkat çekiyor kitabıyla. 

 

 


 

 

 

Görsel: Muhammed Ali Üzen

Yorumlar

Yorum Gönder

Yeni yorum gönder

Diğer Eleştiri Yazıları

Modern sanat telakkisinin adeta “dinselleştiği” ve bunun da en önemli etkisini mimarlık alanında gösterdiği bir bağlamda yaşadı Turgut Cansever. Türkiye ekseninde bir yanda pozitivist bir dünya görüşünün diğer yanda da seküler mistik ve “yaratıcı insan” düşüncesinin egemen olduğu, “bilim”in dogmatikleştiği bir dönem.

Hayat parantezi 1916’da İstanbul’un Fatih semtinde, Atik Ali Paşa’da açıldı Behçet Necatigil’in. Sonra parantezin içerisine bir başka şehir girdi: Kastamonu. Zeki Ömer Defne’nin zilleri çalarken derslere bir bir girenler arasında o hassas ortaokul öğrencisi de vardı. Evlerden, kırlardan, denizlerden duyulan bu ses zil değil şiirin tınısıydı.

“Sanatçı, gözün göremediğini görendir.”

 

Çağdaş Amerikan edebiyatının en parlak yazarlarından Michael Chabon’un bir söyleşisini hatırlıyorum. Yaratıcı yazma atölyelerinin desteklenmesi gerektiğini söylüyordu: “Tamam, kimse kimseye dâhi olmayı öğretemez kuşkusuz ama yazarken hata yapmamak, yazmak denen şeye ‘okur’ gibi değil de ‘yazar’ gibi bakmak pekâlâ öğrenilebilir.

Nehir söyleşi, ara bir tür. Ne biyografi ne de otobiyografi. Otobiyografi değil çünkü hayatınızı nasıl anlatacağınızı söyleşiyi yapan kişinin soruları belirliyor. O çerçeveyi siz çizemiyorsunuz ve birkaç soruyla hiç istemediğiniz günlere veya olaylara geri dönmeniz mümkün.

Kulis

Bir Rüya Gibi Dağılacak Olan Hokkabazlar Dünyasında Yaşıyoruz

ŞahaneBirKitap

Kaan Burak Şen, yavaştan genç yazar olarak anılmanın sonuna doğru geliyor; Mutlu Kemikler üçüncü kitabı… Kafası bir hayli tuhaf. Şimdilerde bir roman yazdığı da söyleniyor, fakat öncesinde belirtmekte fayda var: Mutlu Kemikler öykü derlemesi henüz çıktı, pek başka bir kitaba benzetilecek bir havası da yok bu kitabın.

Editörden

Tıp ve edebiyat ilişkisi, tıbbın insanla olan ilişkisi gibi tarih boyunca şekil değiştirmiş, her dönem yeni yaklaşımlarla genişlemiştir. Tıbbın tarihi, insan acılarının da tarihidir aslında. Edebiyatın içinde kapladığı yer, diğer bilim dallarından hep daha büyük olmuştur tıbbın.