“Almanya acı vatan” dendiğinde, hep canlı kalan ve bugünlere taşınan hikayelerle yüzleşiyoruz. Yaşanmışlıklar, zamanla başka şekiller alıp öykülere, şiirlere ve romanlara evriliyor. 

Almanya'daki Türkiyeli göçmenlerin her daim saklı tuttuğu ve geleneklere sarılmasını sağlayan parçalanmışlık, kültür uyuşmazlığı ve benzeri sıkıntılar, hem öfkeli hem de hüzünlü yaratımları besledi. Failler yaratıldı, kurbanlar hiçe sayıldı ve gerçekler görmezden gelindi. “Sorunlu” denilerek pek çok insan bir köşeye itildi. 

Almanya-Türkiye arasında kurulan (ya da kurulduğu sanılan) bu acı köprü, edebi üretime zemin oluşturdu. Bugün onların en yenilerinden biriyle karşı karşıyayız: Sabine Adatepe'nin kaleme aldığı Bahar. 

Kitaba adını veren Bahar isimli genç kızın şüpheli ölümü, bir dolu insanı içine alan bir soruşturmaya, daha sonra da önyargıların masaya yatırıldığı kültürel bir araştırmaya dönüşüyor. Adatepe, Bahar'ın ölümü üzerine inşa ettiği romanında, birkaç farklı boyutu iç içe geçiriyor: Töre tartışması, Almanya'da tutunmaya uğraşan ve kırık dökük yaşamlarıyla öne çıkan Türkiyeliler ve onların “yeni” vatanına uyumunu sağlamaya çalışanlar. 

Bahar'ın kardeşinin “cinayetten” tutuklanmasıyla ölüm ve suçluluğu bir arada yaşayan ailenin sırtına ağır bir yük biniyor. Çokkültürlülükten kendi içine çekilen ve daha kötüsü kafalarda yaratılan gettolara hapsolmaya sürüklenen bir aile; Adatepe bu örgüyü etkileyici biçimde kuruyor. Sosyal danışman İna, Bahar'ın ölümünün üzerine giderken hem bir aile dramıyla hem de Almanya'daki Türkiyelilerin baş başa kaldığı sorun ve önyargılara dokunuyor. 

Adatepe, Bahar-özgürlük, Bahar-uyum ve Bahar-gelenek ikilemleri ya da ilişkilerini, Almanya'daki yaşam bağlamına yerleştirirken oraya göçenlerin yıllar boyu dilinden düşmeyen, hatta filmlere bile konu olan kalıplara da yer veriyor. Bu da romanı, bir genç kızın hazin ölümü gibi algılamamızı engelleyip konuya daha geniş bir açıdan bakmamızı sağlıyor. 

Adatepe, geçmişte kaldığı düşünülen ama hayli güncel bir konunun içine dalmış. Bahar, adeta bir kültür kazısının yapıldığı; Anadolu'dan Almanya'ya taşınan ve çoğunlukla sorgulanmayan gelenekleri irdeleyen bir roman. “Gavurlar kurtlarını dökebilir, ailelerinin yanında istediklerini yapabilir” diyen Türkiyeli baba, mevzuyu şöyle bağlıyor: “Ama sen, biz ne istersek onu yapacaksın!” İşte bu cümle, pek çok sorunu ve açmazı özetliyor aslında. 

Farklı okumalar

Adatepe, Bahar'ın yaşadıklarını, kendisini arayışını, özgürleşmesini ve ölümünü anlatmaya koyulurken çok kritik bir hamle yapıyor ve kimseyi peşin olarak suçlu ya da masum göstermiyor. Olayları, dünyayı algılayış biçimlerine göre yorumluyor. Yazar, tam bu anda, kafamızda bir soru uyandırıyor: Sorunlu olan gençler mi yoksa onların aileleri mi? Gençler kendilerini doğru ifade mi edemiyor yoksa baskı ve kısıtlanmışlık nedeniyle mi zorlanıyorlar? Tam bir med cezir hali. 

“Bahar öldü mü, cinayete mi kurban gitti?” sorusu etrafında şekillenen romanı, farklı okumalarla değerlendirmek de mümkün. Mesela uyum-uyumsuzluk gerilimi. Bir başkası, kimlik-kişilik çatışması. Diğeri, yeni vatan-yersizlik yurtsuzluk ikilemi. Tüm bunlara feminist okumayı da ekleyebilirsiniz. Buralardan bakıldığında Adatepe'nin Bahar'ı, her biri için ayrı kafa yorulabilecek çok boyutlu bir kitap.

* Görsel: Onur Atay