Sabitfikir
Künye | Yazarlar | Giriş Yap

Eleştiri

Eleştiri

Müzik // Genişçe bir nehir



Toplam oy: 514
Patrick Neate // Çev. Emrah İmre
Kara Plak
Patrick Neate’in On İki Ölçülük Blues’u yanık bir türkü. Aile, kader, zaman, arkadaşlık ve aşk hakkında genişçe bir nehir.

Cenazelere her zaman saygı gösterilir. İnsanoğlu bir gün sıranın kendisine geleceğini bildiği için, en azından bu nedenle, cenazelere saygı gösterir. Toplumlara göre bu törenler birbirinden çok farklı olabilir. Bazıları sessizlik içinde geçer, bazılarında ise müzik vardır; bazense her ikisi birden.

 

Patrick Neate’in üç kıtaya ve iki yüzyıla yayılan, caz müziğinin, blues’un köklerinde, yani Afrika’da 1790 yılında başlayan romanı On İki Ölçülük Blues’ın kahramanlarından birinin aklından, romanın en başlarında şunlar geçiyor: “Lick kornetini Cooltown’un Kanal Caddesi’ni boydan boya geçen cenaze alaylarında çaldığında, kasvetli havanın dağılıp yerini dans, ragtime ve jass müzikle (çünkü o zamanlar caz müziğine ‘jass’ veya ‘jasm’ denirdi; ikisi de ‘orgazm’ sözcüğünün kısaltmalarıydı) dolu şenliklere bıraktığını görmüştü. Lick güzel hanımların kalçalarını sallayarak Afrika ritimleriyle dans etmelerini izlemeye bayılırdı. Ama bütün bu curcunanın ölüye saygısızlık olup olmadığını düşünmeden de edemezdi. Bunu Lucy Ana’ya (yani anneannesine) sorduğunda, ‘Fortis! Hayattayken eylenmene bakmalısın!’ cevabını almıştı. Ama Lick, Lucy Ana’nın açıklamasını beğenmemişti. Ona göre, cenaze alayları ne ölüyü sevindirir ne de geride kalanları mutlu ederdi.”

 

 

On iki ölçülük blues formu, genelde çalınması çok zevkli ve eğlenceli bulunan bir form. Doğaçlamaya fırsat tanıdığı için, temelleri üzerinde çeşitli kombinasyonlar yapılabiliyor. Patrick Neate’in bu epik romanı da on iki ölçülük blues formunda yazılmış; armonik yapının her bir ayrı parçası farklı bir öyküyle uyum içinde düzenlenmiş. “Prelüd: Çünkü hikâyeler unutulur” isimli giriş bölümünde, Afrika’da geçen çok güzel ama buruk bir aşk öyküsü anlatılıyor; mitolojik özellikler de taşıyan bu öykünün, romanın çıkış noktası olduğu ise sonraki bölümlerde anlaşılıyor.

 

Romanın odağında ise ortak bir geçmişe sahip olan iki kişi var. Fortis “Lick” Holden, 20. yüzyılın başlarında New Orleans’ta ünlü bir caz müzisyeni. Yıllar önce büyük büyükbabasının şarkılarıyla Afrika'nın kayıp krallığı Zimindo'yu kasıp kavurduğu gibi, o da kornetiyle harikalar yaratıyor. İkinci kişi Sylvia Di Napoli ise, modern zamanların Londra’sında yaşayan ve Louisiana’da atalarının izini süren “emekli” bir fahişe. Romandaki diğer bir önemli figür de onun “arkadaşı” olan Jim. “Sylvia Jim’e ilk aşkını, on yedi yaşındayken gönlünü kaptırdığı yakışıklı Jamaikalıyı anlattı. Jim bu hikâyeyi dinlerken içinde tuhaf bir huzursuzluk hissetti. Bir ara Sylvia’nın gözleri buğulandı, ama hemen elinin tersiyle gözlerini sildi. Aşkıyla ilk sevişmelerini en ince ayrıntısına kadar anlattı ve her ne kadar kendini tutmaya çalışsa da sesi özlemle titredi. Jim ise başını öne eğmişti. Sylvia, Dalton’ın kendisini sımsıkı tuttuğunu ve prenses gibi hissettirdiğini anlatırken Jim’in gözüne bir anlığına gencecik göründü.”

 

 

 

Ödüllü bir roman

 

İngiliz romancı, şair, senaryo yazarı, gazeteci Patrick Neate, hayatının bir yılını Zimbabve’de geçirmiş ve Afrika’ya defalarca gidip gelmiş. İkinci romanı On İki Ölçülük Blues ona 2001’de İngiltere’de Whitbread Ödülü’nü, Fransa’da ise “prix de l'inaperçu”ü kazandırmış. “Romanın, çıktığından sekiz ay sonra ödül kazanması şaşırttı beni, çünkü yayımlandığında sessizlikle karşılanmıştı,” diyor Neate bir söyleşisinde. “Hikayelere takıntılıyım. İyi bir roman sizi en başında yakalamalı ve sonuna kadar da bırakmamalı. Ve, bittiğinde, içinde yaşadığımız bu dünya hakkında biraz daha iyi hissettirmeli. (...) Bu roman caz hakkında ve onun üzerinde temelleniyor ama beni esas büyüleyen, cazın kökenleri ve orada saklı hikayeler..”

 

1902 Missouri (ABD) doğumlu siyahi şair, romancı, oyun ve öykü yazarı Langston Hughes’un blues’larını, Talât Sait Halman 1971 tarihinde hazırladığı derlemesinde “yanık türküler” olarak Türkçeye uyarlamıştı. “Nehirler gördüm ben:/ Dünya kadar yaşlı ve insan damarlarında akan insan kanından daha eski nehirler gördüm./ Nehirler gibi derinleşti ruhum,” diyordu Langston Hughes blues’larının birinde. Patrick Neate’in On İki Ölçülük Blues’u da yanık bir türkü. Aile, kader, zaman, arkadaşlık ve aşk hakkında genişçe bir nehir.

 

 

 


 

 

 

Görsel: Fatih Öztürk

 


Yorumlar

Yorum Gönder

Yeni yorum gönder

Diğer Eleştiri Yazıları

Modern sanat telakkisinin adeta “dinselleştiği” ve bunun da en önemli etkisini mimarlık alanında gösterdiği bir bağlamda yaşadı Turgut Cansever. Türkiye ekseninde bir yanda pozitivist bir dünya görüşünün diğer yanda da seküler mistik ve “yaratıcı insan” düşüncesinin egemen olduğu, “bilim”in dogmatikleştiği bir dönem.

Hayat parantezi 1916’da İstanbul’un Fatih semtinde, Atik Ali Paşa’da açıldı Behçet Necatigil’in. Sonra parantezin içerisine bir başka şehir girdi: Kastamonu. Zeki Ömer Defne’nin zilleri çalarken derslere bir bir girenler arasında o hassas ortaokul öğrencisi de vardı. Evlerden, kırlardan, denizlerden duyulan bu ses zil değil şiirin tınısıydı.

“Sanatçı, gözün göremediğini görendir.”

 

Çağdaş Amerikan edebiyatının en parlak yazarlarından Michael Chabon’un bir söyleşisini hatırlıyorum. Yaratıcı yazma atölyelerinin desteklenmesi gerektiğini söylüyordu: “Tamam, kimse kimseye dâhi olmayı öğretemez kuşkusuz ama yazarken hata yapmamak, yazmak denen şeye ‘okur’ gibi değil de ‘yazar’ gibi bakmak pekâlâ öğrenilebilir.

Nehir söyleşi, ara bir tür. Ne biyografi ne de otobiyografi. Otobiyografi değil çünkü hayatınızı nasıl anlatacağınızı söyleşiyi yapan kişinin soruları belirliyor. O çerçeveyi siz çizemiyorsunuz ve birkaç soruyla hiç istemediğiniz günlere veya olaylara geri dönmeniz mümkün.

Kulis

Bir Rüya Gibi Dağılacak Olan Hokkabazlar Dünyasında Yaşıyoruz

ŞahaneBirKitap

Kaan Burak Şen, yavaştan genç yazar olarak anılmanın sonuna doğru geliyor; Mutlu Kemikler üçüncü kitabı… Kafası bir hayli tuhaf. Şimdilerde bir roman yazdığı da söyleniyor, fakat öncesinde belirtmekte fayda var: Mutlu Kemikler öykü derlemesi henüz çıktı, pek başka bir kitaba benzetilecek bir havası da yok bu kitabın.

Editörden

Tıp ve edebiyat ilişkisi, tıbbın insanla olan ilişkisi gibi tarih boyunca şekil değiştirmiş, her dönem yeni yaklaşımlarla genişlemiştir. Tıbbın tarihi, insan acılarının da tarihidir aslında. Edebiyatın içinde kapladığı yer, diğer bilim dallarından hep daha büyük olmuştur tıbbın.