Sabitfikir
Künye | Yazarlar | Giriş Yap

"Öteki"leşenlerin Cumhuriyet tarihi

Evrim Alataş
İletişim Yayınevi

Her dağın gölgesi denize düşer... Bazı kitaplar ne kapağıyla ne yazarıyla ne de etrafta çıkan eleştirileriyle, sadece ve sadece tuhaf bir şekilde ismiyle okuru kendine çeker. Tıpkı “Her Dağın Gölgesi Deniz’e Düşer”in bana yaptığı gibi. Ardına, önüne bakmadan bir solukta okudum bu romanı, ismine kandım, bir hazin öyküydü karşımda duran, ancak bitirdikten sonra aklıma geldi sorup soruşturmak, yazarını, bundan önceki ve sonraki yapıtlarını ya, boşuna... Evrim Alataş, tek bir roman yazmış ve onun yayımlanışının ardından kısacık bir süre sonra hayatı bırakıp kaçmış.  Romana dair tespitlerim, kurgusuna, diline dair yönelteceğim olumlu/olumsuz eleştirilerim böylelikle havada, hevesim kursağımda kaldı. Yazarına ulaşmayacak eleştiri bir parça eksiktir hep ya, yine de okurları ve eseri baki kalır.

Malatya’da bir Alevi-Kürt köyünün Cumhuriyetin ilk yıllarından günümüze uzanan öyküsü “Her Dağın Gölgesi Deniz’e Düşer”.  Dolayısıyla her anlamda “öteki”nin gözünden aktarılan farklı bir Cumhuriyet tarihiyle karşı karşıyayız.

“Gölpınar, iri balıklarıyla Sultan Suyu, su kenarında kayısı ağaçları, tepeden bakıldığında yamalanmış örtü gibi tarlaları, beyaz tülbentli ve çiçekli şalvarlı kadınları, beşgen şapkalı, burma bıyıklı erkekleri, tavukları, eşekleri, öküzleri, sarı toprak evleriyle”, bereketli, halince bir köy... Köyün Cumhuriyetle arası ilkin dağ köyünde yaşayan Sünni komşularının buraya yerleşmek istemesiyle açılıyor. İsmet Paşa’ya kadar gidiyor şikayetleri ya, toprakları bir yana canlarını zor kurtarıyorlar. Ama mimleniyorlar bir kez, gerisi ise çorap söküğü gibi geliyor, Cumhuriyet gelişiyor, Gölpınar’ın iki büyük evinin erkekleri başta olmak üzere bir devrim düşüne dalıveriyorlar, ne olduğunu anlayamadan pek. “Rüyalardan keramet, ocaklardan derman, dedelerden ikrar almaya alışmış köylü”nün, sonradan gelen komşularıyla da, devletle de arasının iyice açılmasına yol açıyor bu düş. Gece baskınları, aramalar, köyün tozlu topraklı yollarını inleten cemseler, asker postalları, kaçaklar, işkenceler, ölümler izliyor birbiri ardınca talihlerini...

Ama önce, her şeyden önce Denizler geliyor, Yusuf, Hüseyin ve Deniz... Kahramanımızın akrabası Teslim Töre etrafında gelişen devrimci hareket Gölpınar Köyü’ne martılar eşliğinde gelip, gidiyor... 60’lar, 70’ler birbirini kovalarken 12 Eylül düşüyor Cumhuriyetin ve köyün ortasına, kahramanımız artık köydeki yavaş yavaş aklı başına gelmeye başlamış çocuk ordusunun içinde büyüme savaşı veriyor. Savaşın sonu mu? Onun kaderi de, kendi kişisel savaşının neticesi de suya düşen devrim hayalleriyle bir. Daha fazlasını okur için açık etmeyeyim.

Bir düş gibi başlıyor “Her Dağın Gölgesi Deniz’e Düşer”, büyülü gerçekçi bir atmosferde siyasal tarihimizin diğer tarafının aynası olarak gelişip bitiyor. Ama söz konusu büyülü gerçekçi atmosfere fazla kaptıramıyoruz kendimizi zira hayaller ve rüyalarla beslenen anlatı çoğu zaman gerçek hatıralarla geliştiği için okurunun ayaklarını her daim yere bastırıyor ister istemez. Memleketin gerçeği o kadar gerçek, o kadar hüzünlü ve kuntlaşmış ki, yazarın ironik kalemi bizi sadece acı acı gülümsetmeyi başarıyor. Bu topraklarda yaşayan insanların hem kişisel hem toplumsal dramlarına odaklanırken Evrim Alataş, bizden olanın nasıl olup da ötekileştirildiğine de son derece geniş bir perspektiften bakıyor.

Bugün artık açık bir şekilde biliyoruz ki siyasal geçmişle ancak ve ancak sanat yüzleşebiliyor. Başka türlüsü mümkün değil... Evrim Alataş’ın bu tek romanını da özellikle 12 Eylül’le, istisnalar hariç, yüzleşmemeyi tercih etmiş sanatımızın, edebiyatımızın nadir örneklerinden biri olarak kabul edebiliriz kanımca. Alataş, ömrü yetseydi bu seçimini, bu cesurca yaklaşımını devam ettirir miydi, bilinmez ama “Her Dağın Gölgesi Deniz’e Düşer”in literatürde alacağı yer kuşkusuz ön sıralarda olacak. Ve sanıyorum ki siyasal tarihimizin hangi dönemiyle, hangi bakış açışından olursa olsun cesaretle yüzleşmek isteyenlerin, kendi kişisel kayıtlarını tutmak isteyenlerin önünde olumlu bir örnek olarak duracak.

Son olarak “Her Dağın Gölgesi Deniz’e Düşer” için Alataş’ın tek romanı dedim ancak yazarın bundan önce “Mayoz Bölünme Hikayeleri” adı altında bir öykü kitabı olduğunun da altını çizeyim.

Yorumlar

Yorum Gönder

Yeni yorum gönder

Diğer Yazıları

Tıp ve edebiyat ilişkisi, tıbbın insanla olan ilişkisi gibi tarih boyunca şekil değiştirmiş, her dönem yeni yaklaşımlarla genişlemiştir. Tıbbın tarihi, insan acılarının da tarihidir aslında. Edebiyatın içinde kapladığı yer, diğer bilim dallarından hep daha büyük olmuştur tıbbın.

Roman türü denilince aklıma hemen Lukacs’ın ünlü sözü geliyor: “Roman, tanrının bırakıp gittiği bir dünyanın destanıdır.” İlk büyük roman diyebileceğimiz Don Kişot da aslında Tanrı’nın olmadığı bir dünyanın romanıydı. Roman 18 ve 19. yüzyıllarda siyasi politik bir etki alanına sahipti. Bana kalsa siyasi politik etki alanından hiç vazgeçmedi roman.

Edebiyat en basit tanımıyla malzemesi insan olan bir sanattır. Çünkü insanı anlatmada aracısızdır edebiyat. Tarihin insanı anlattığı söylense de, bu bana hep kocaman bir yalan gibi gelmiştir. Öyle ya, insanı tarih değil, edebiyat anlatır. Tarih ise insanı anlatmada yine edebiyattan faydalanır. İnsanın kendini bulması için önce araması gerekir sanırım.

Doğu Batı sorunu yalnızca bizim edebiyatımıza özgü bir sorunlar yumağı değildir aslında, Rus edebiyatında da benzer bir tartışma söz konusudur. Bütün bir 19. yüzyıl romanı daha sonra şiddetlenecek bu tartışmanın ilk alevinin yakıldığı metinlerle doludur.

“Ev ki ayrıntıdır. Susmalar, küçük sevinçler, küçük acılar, küçük konuşmalar, küçük yalnızlıklar...Hepsi hepsi.” Tüm dünyayı eve sığdırmaya çalıştığımız şu günlerde İlhan Berk’in evle ilgili metnine bile küçük şeyleri konu etmesi o kadar güzel ki. Siz nasıl düşünürsünüz bilmem ama bana göre de evle ilgili olan her şey “küçük”tür.

Kulis

Bir Rüya Gibi Dağılacak Olan Hokkabazlar Dünyasında Yaşıyoruz

ŞahaneBirKitap

Kaan Burak Şen, yavaştan genç yazar olarak anılmanın sonuna doğru geliyor; Mutlu Kemikler üçüncü kitabı… Kafası bir hayli tuhaf. Şimdilerde bir roman yazdığı da söyleniyor, fakat öncesinde belirtmekte fayda var: Mutlu Kemikler öykü derlemesi henüz çıktı, pek başka bir kitaba benzetilecek bir havası da yok bu kitabın.

Editörden

Tıp ve edebiyat ilişkisi, tıbbın insanla olan ilişkisi gibi tarih boyunca şekil değiştirmiş, her dönem yeni yaklaşımlarla genişlemiştir. Tıbbın tarihi, insan acılarının da tarihidir aslında. Edebiyatın içinde kapladığı yer, diğer bilim dallarından hep daha büyük olmuştur tıbbın.