İşten eve, evden işe; işten okula, okuldan işe; hayat hızla akıp giderken, bırakın geçen seneyi, dün yaptıklarımızı dahi unutuyoruz. Sevgililerimizin ve arkadaşlarımızın doğum günlerini atlıyor, özel günleri kutlamadan geçiyoruz. Tablo böyleyken, sevdiğimiz bir romancının doğduğu günü hatırlamamız ya da ünlü bir şairin öldüğü günü bilmemiz elbette mucize olurdu. Öyleyse hafızamızı tazeleyip, tarihte bu hafta Türkiye'de ve dünyada edebiyat dünyasını etkileyen hangi gelişmelerin yaşandığına bakalım:

Mehmet Yıldırım

6 Ocak

19. yüzyıl sonlarının en başarılı kitap illüstratörlerinden biri sayılan Fransız baskı ve gravür ustası (Paul-) Gustave Dore (1832), Osmanlı egemenliğine karşı Bulgar ulsual ayaklanmasının kahramanlarından şair Hristo Botev (1849), Alman sosyalist Eduard Bernstein (1850), Lübnan kökenli ABD'li felsefi denemeci, şair ve ressam Halil Cibran (1883), İspanyol yazar Juan Goytisolo (1931) ile İngiliz komedi aktörü ve yazar Rowan Atkinson (1955) doğdu. İskoç yazar A.J. Cronin (1981), yazar ve Türkolog Muharrem Ergin (1995), metapsişik araştırmacı, yazar Ergün Arıkdal (1997) ile ABD'li çizgi romancı Don Martin (2000) hayatını kaybetti.

1838 - Samuel Morse, telgrafı kamuya tanıttı.
1924 - Yazar Hafız İbrahim Efendi İstiklal Mahkemesi tarafından bir sene hapse mahkûm edildi. Hafız İbrahim Efendi İslamiyette Ahlak ve Kadınlarda Tesettür adlı broşürde irtica propagandası yapmakla suçlanıyordu.
1935 - Milliyet Gazetesi yayın hayatına başladı.
1983 - Yazar Osman Şahin'in "Bölücülük" iddiasıyla aldığı 1,5 yıllık hapis cezası Yargıtay tarafından onaylandı.
1991 - Ekonomist Dergisi yayın hayatına başladı.
1994 - Yüksek Seçim Kurulu, İnterstar televizyonunun yayınını 5 gün süreyle durdurdu. İnterstar siyasi reklam yasağına uymayacağını açıklamıştı.

7 Ocak

Yazar Fikret Adil (1901) ve halk ozanı Aşık Mahsuni (1943), doğdu. Fransız metafizikçi yazar Rene Guenon (1951), yaşamını yitirdi.

1714 - İngiliz mühendis Henry Mill daktilo makinesinin patentini aldı.
1942 - Hamlet davası sonuçlandı. Muhsin Ertuğrul, Peyami Sefa ve Celaleddin Ezine'ye verilen cezalar ertelendi.
1946 - İlk başarılı yüksek hızlı elektronik bilgisayar "Eniac", Amerika Birleşik Devletleri'nde kullanıma girdi. Eniac, elektronik-dijital bilgisayara giden yolda atılmış büyük adımlardan biri olarak 1955'e kadar kullanıldı.
1992 - Cemal Süreya Şiir Ödülü Adnan Özer ve Süreyya Berfe'ye verildi.

8 Ocak

Şilili romancı ve kısa öykücü Manuel (Sepulveda) Rojas (1896), şair Arkadaş Zekai Özger (1948) ile çizgi-romancı ve karikatürist Nuri Kurtcebe (1949), doğdu. Fransız şair Paul Verlaine (1896), hayatını kaybetti.

1982 - Yılmaz Güney "komünizm propagandası yapmaktan" gıyabında 7,5 yıla mahkûm edildi.
1986 - Henry Miller'in Oğlak Dönencesi adlı romanı, müstehcen olduğu gerekçesiyle toplatıldı.
1986 - Hacker manifestosu, ABD'de duyuruldu.
1988 - Bülent Ersoy'un sahneye çıkma yasağı kaldırıldı. Operasyonla cinsiyet değiştiren Bülent Ersoy'un sahneye çıkmasına Emniyet Genel Müdürlüğü 7 yıldır izin vermiyordu.
1993 - Aziz Nesin, "12 Eylül'de 5 deli bir kuyuya taş attı, 60 milyon insan çıkaramıyor" dedi.

9 Ocak

Ahmet İltaş

İngiliz şair ve edebiyat eleştirmeni Lascelles Abercrombie (1881), Çek romancı, kısa öykü, oyun ve deneme yazarı Karel Capek (1890), Alman gazeteci ve yazar Kurt Tucholsky (1890), Fransız yazar ve feminist Simone de Beauvoir (1908), şair Cahit Kulebi (1917) ile Afrikalı yazar Wilbur Smith (1933), doğdu. Yazar Halide Edip Adıvar (1964), şair Cemal Süreya (1990) ve İngiliz oyun yazarı Bill Naughton (1992), yaşamını yitirdi.

1942 - Türk Tarih Kurumu Ziya Gökalp'in bütün eserlerinin yayımlanmasına, Türk Dil Kurumu da yeni bir Kur'an çevirisine karar verdi.
1996 - Evrensel Gazetesi muhabiri Metin Göktepe polis tarafından gözaltına alındıktan sonra Eyüp Spor Salonu yanındaki parkta ölü bulundu.

10 Ocak

Alman yazar Annette von Droste-Hülshoff (1797), Rus yazar Boris Konstantinovich Zaytsev (1881), Rus yazar Aleksey Nikolayeviç Tolstoy (1883), Brezilyalı yazar José Américo de Almeida (1887) ile ABD'li yazar Donald Knuth (1938), doğdu. Yazar Osman Cemal Kargılı (1945), ABD'li yazar Sinclair Lewis (1951), ABD'li dedektif romanları yazarı Dashiell Hammett (1961), yazar Reşat Enis Aygen (1984) ile şair ve yazar Necati Cumalı (2001), hayatını kaybetti.

1926 - Alman sinema yönetmeni Fritz Lang'ın Metropolis adlı filmi gösterime girdi.
1929 - Tenten'in Maceraları adlı karikatür kitabı ilk kez yayımlandı.
1940 - Pierre Louys'in Afrodit adlı kitabıyla ilgili davaya başlandı. Kitap müstehcenlikle suçlanıyordu.
1945 - Anayasa dilinde yeni Türkçe kelimelerin kullanılması kabul edildi.
1945 - Teşrinevvel, Teşrinisani, Kânunuevvel ve Kânunusani aylarının adları, Ekim, Kasım, Aralık ve Ocak olarak değiştirildi.
1961 - Basın çalışanlarıyla ilgili 212 sayılı kanun yürürlüğe girdi. Bu yasayı protesto eden gazete sahipleri 3 gün süreyle gazete çıkarmama kararı aldılar.
1985 - TRT "anı, devrim, özgürlük" gibi bazı kelimelerin kullanımına yasak getirdi.
1988 - Yurtdışında basılan 440 yayının ülkeye girmesi yasaklandı.
1992 - "32. Gün" programı, Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu Yönetim Kurulu tarafından yayından kaldırıldı. Yapımcı Mehmet Ali Birand'la anlaşma feshedildi.
1995 - TBMM televizyonu kuruldu ve oturumlar canlı olarak TRT-3'ten yayımlanmaya başladı.
2001 - Wikipedia, Nupedia'nın bir parçası olarak hayata atıldı. Beş gün sonra farklı bir site oldu.

11 Ocak

ABD'li yazar ve ruhbilimci William James (1842) ile "Ağla Sevgili Memleketim" adlı romanıyla ünlenen Güney Afrikalı yazar Alan Stewart Paton (1903), doğdu. Divan şairi Fuzuli (1556), İngiliz yazar Thomas Hardy (1928) ile yazar Onat Kutlar (1995) yaşamını yitirdi.

1929 - Türkiye'de eski yazılı kitapları yeni harflere çevirmek için Dil Encümeni bünyesinde bir komisyon kuruldu.

12 Ocak

Kaan Bağcı

Fransız yazar Charles Perrault (1628), ABD'li yazar Jack London (1876), edebiyat tarihçisi ve çevirmen Abdülbaki Gölpınarlı (1900), yazar Leyla Erbil (1931) ile tiyatrobilimci, oyuncu, yazar, eleştirmen ve yönetmen Özdemir Nutku (1931), doğdu. Yazar ve şair Hüseyin Nihal Atsız (1905), Tasvir-i Efkar gazetesi sahibi ve başyazarı Velid Ebüzziya (1945) ile İngiliz yazar Agatha Christie (1976) hayatını kaybetti.

1966 - Fikir suçlarının da af kapsamına alınması istendi. 19 Temmuz günü Meclis'ten çıkan Af Kanunu'nda 141. ve 142. madde "suçluları" af kapsamı dışında bırakıldı. Vergi ve döviz kaçakçılığı suçları da af kapsamına alınmıştı.

GG