Yeni yapılan bir araştırmaya göre, çocuk kitaplarında erkek karakterlerin, dişilere kıyasla büyük bir baskınlığı söz konusu; bu da çocuklara ‘kadınların toplumda erkeklerden daha az önem teşkil ettiği’ mesajını veriyor.

1990 ve 2000 yılları arasında yayımlanan yaklaşık 6 bin kitap üzerinde, Florida Üniversitesi’nde Sosyoloji Profesörü Janice McCabe başkanlığında yapılan çalışma, her yıl yayımlanan çocuk kitaplarında, ana karakterlerin yüzde 57’sinin erkek, yüzde 31’inin ise kadın olduğunu ortaya çıkardı. Çalışma, kitapların yüzde 23’ünde erkek hayvanların ana karakter olduğunu gösterirken, yalnızca yüzde 7.5’inde ana karakter olarak dişi hayvanların bulunduğunu ortaya çıkardı.

Gender & Society’nin Nisan sayısında yayımlanan ‘Gender in Twentieth-Century Children’s Books (20’inci Yüzyıl Çocuk Kitaplarında Cinsiyet)’ adlı çalışmada, Caldecott ödüllü kitaplar, ABD’nin ünlü çocuk kitapları serisi Little Golden Books kitapları ve Children’s Catalog’un geniş kitap listesini incelendi.

Yavrusunu arayan bir anne ördeğin hikâyesinin anlatıldığı (1985 tarihli Have You Seen My Duckling/Yavrumu Gördün mü?) yalnızca Caldecott ödüllü bir kitapta, ödül 1938’de konduğu için tek başına bir kadın karakter var. Yazarlar, erkek hayvanların ana karakter olduğu kitapların, yüzyıl süresince, dişi hayvanların ana karakter olduğu kitapların iki buçuk katı kadar yaygın olduğunu söyledi.

Erkek benzerlerinden daha az önemli 

Cinsiyet eşitsizliğinin, 1990’lı yıllara kadar çocuk kitaplarında insan karakterler için, çocuk karakterlerde yüzde 0.9’dan 1’e çıkarken, erişkin karakterlerde ise yüzde 1.2’den 1’e düşerek, yok olma noktasına gelmesine rağmen, hayvan karakterler için ‘önemli ölçüde bir eşitsizlik’ yarı yarıya olarak kaldı. Çalışma, feminist aktivizmin tavan yaptığı dönemde, 1930’lu yıllardan 1960’lı yıllara, daha önceki ve daha sonraki dönemlerden çok daha fazla eşitsizlik olduğunu gösteriyor.

“Kitaplarda kadın ve erkeklerin temsili yoluyla iletilen mesaj, çocukların zihinlerinde erkek çocuk, adam, kız çocuğu ya da kadın olmanın ne demek olduğuna dair oluşan fikirlerine de katkı sağlıyor. Yazarlar, bulduğumuz eşitsizliklerin, kadınların ve kızların, bilhassa dişi hayvan karakterlerin sembolik olarak yok olma noktasına geldiğini gösterdiğini ve çocuklara bu karakterlerin erkek benzerlerinden daha az önemli olduğunu sezdirdiğini yazıyor.

Ana karakterlerde erkeklerin orantısız kullanımı, çocukların, kadınların ve kızların ortada görünmemelerini kabul etmelerini ve onların erkek çocuklardan ve adamlardan daha önemsiz olduklarına inanmalarını sağlayabilir, böylece cinsiyet sistemini güçlendirir" diyen araştırmacılar, cinsiyetsiz hayvan karakterlerin bile sıklıkla, hikâyeyi çocuklarına okuyan anneler tarafından erkek olarak sunulduklarını ifade etti.

"Basmakalıp ve demode kadın imajlarını kullandıklarının farkında bile olmuyorlar"

Carnegie Madalyası sahibi, kitaplarında ana karakter olarak kadınları kullanan çocuk kitapları yazarı Melvin Burgess, kızların erkek kahramanların olduğu kitapları okurken, erkeklerin kadın kahramanların kullanıldığı kitapları okumaması gerçeğine parmak bastı.

Burgess, erkeklerin çok daha fazla cinsiyet temelli düşündüğünü söyledi: “Tahmin ediyorum ki, erkekler için kadın karakterler içeren kitaplar yazmadaki zorluk, erkeklerin okuyacak olması. Erkekler için yazılan kitapların eski şablonlara doğru hızla düşme eğilimi içinde olması ve aksiyon kahramanlarının, kötü karakterlerin vs. genellikle erkek olması gerçeği üzücü.

Fakat çocuk kitaplarında problemin yalnızca kadın ana karakterin yokluğunun olmadığına inanıyor ödüllü eski çocuk kitapları yazarı Anne Fine: “Sorun, kadın karakterlerin kullanıldıklarında nasıl temsil edildikleri. Yayıncılar, cinsiyet karışımıyla pozitif imajları kullanıyorlar, fakat basmakalıp ve demode kadın imajlarını kullandıklarının farkında bile olmuyorlar.”

Kadınların çocuklarla paylaştıkları kitaplara çok daha dikkatle bakmaları gerektiğine inanan Fine, çok sevilen eski moda klasiklerle kadınların dünyadaki bugunkü rollerini yansıtan kitaplar arasında denge kurmanın önemli olduğunu söylüyor.

Ancak Carnegie madalyalı yazar Frank Cotrell Boyce, kadınların çocuk edebiyatında sayılarının aksine, etkili olduklarına inanıyor. Boyce, “Eminim ki bu, kadın toplumunun içinde yer alan Edith Nesbitt gibi zeki kadınların zekâlarını yazmaya harcamak yerine, politikaya veya bilime yönelmiş olmalarından kaynaklandığını söylüyor. 

GUARDIAN'dan çeviren Serdarhan Aksoy