Sabitfikir
Künye | Yazarlar | Giriş Yap

Kitaplar ölmeyecek!

Jean-Claude Carriere, Umberto Eco
Can Yayınları

E-kitap tartışmaları malumunuz, hatta belki tartışmamaları demek daha doğru, zira konuşulmaz ve fazla dillendirilmezse e-kitabın bir şekilde hayatımıza pek girmeden çıkacağını umanlarla, bu yeni teknolojiden en yüksek faydayı sağlamak adına sessizce bekleyip durumu görmek isteyenler belli ki aynı safta. Ama heyhat, biz sussak dünya susmuyor işte. İki ünlü bibliyofil, iki ünlü kitap koleksiyoncusu; İtalyan yazar Umberto Eco ile Fransız sinemecı ve dramaturg Jean-Claude Carriére, bir araya gelip kitaplardan konuşuyorlar uzun uzun ve bunu “Kitaplardan Kurtulabileceğinizi Sanmayın” adlı bir kitaba dönüştürüyorlar. Kitabın baştan sona ana izleği ise “kendi teknolojik devrimini yapmaya hazırlanan kitap”ın geçmişi ve muhtemel geleceği.

Kitap, tıpkı kaşık, çekiç, tekerlek veya makas gibidir, diyor Eco ve devam ediyor: “Bir kere icat ettikten sonra daha iyisini yapamazsınız. Bir kaşıktan daha iyi olacak bir kaşık yapamazsınız. (...) Kitap değerini kanıtladı, aynı şekilde kullanmak üzere kitaptan daha iyisini nasıl yapabileceğimiz bir muamma. Belki bileşimine giren unsurlar gelişim gösterecektir, belki sayfaları kağıttan olmayacaktır artık. Fakat neyse o olarak kalacaktır.” Okumak için gerekli “maddi ortamı sağlayan” araç olarak kitabın biçimini pek fazla sorgulamıyor yazarlar. Kitabelerden tabletlere, papirüslerden kumaşlara, Gutenberg’e ve e-kitaba uzanan yolculuğunda kitabın nasıl korunabileceği, geçmişte nasıl korunmadığı, bilinçli bir şekilde imha edildiği veya aptalca ihmal edildiği üzerinde duruyorlar daha çok. Bugün gelinen nokta da pek parlak değil aslında. Modern veri depolama araçları çok narin ve kesinlikle uzun süreli değiller. Hele ki birileri gelip fişi çekerse elimizde sadece kitap kalıyor ister istemez mum ışığında okuyacak... Hal böyleyken, kitaplardan kurtulmamız da mümkün değil gibi görünüyor. Üstelik internet sanılanın aksine bizi görüntülerin değil, Gutenberg’in evrenine yerleştirdi tuhaf bir şekilde; daha çok okuyoruz ister istemez. Ve okuma-yazma bilmeyenlerin bu kültür ortamında hiç yeri yok. Kitaplar ve okuma eylemi teknolojiyle birlikte beklenmedik bir biçimde daha çok yer ediyorlar yaşamlarımızda.

Okumak cezalandırılmamış bir günahtır!  
Carriére de,  Eco da kitapların bugün kültür üzerindeki yıkılmaz etkisinin kökeninde bir parça da olsa kitaplı dinlerin etkisinin olduğunu belirtiyorlar. Sadece Müslümanlık, Yahudilik ve Hıristiyanlık değil, Budizm, Brahmanizm, Konfüçyüsçülük gibi dinlerde de kitaplara baş vurma geleneği var. Kitabı Mukaddes’te: “Kelam başlangıçta var idi ve kelam Tanrı idi” deniyor. Yazının yaradılışın sırlarıyla bilinmeyen bir ilişkisi olduğu sezdiriliyor insana. Hintlilerin Upanişhadlarındaysa durum daha başka: “Tanrıları yaratanlar kelimelerdir, tersi değil.”  Müslümanlıkta ise Hz. Muhammed’e oku, buyruluyor. Peygambere verilen ilk emir bu. “Peygamber, okuma bilmediğini, öğrenmediğini kabul etmek zorunda kalır. Bunun üzerine, dünyayı okuma ve okuduğunu dile getirme yetisi ihsan edilir ona. Din, Tanrıyla temas, bizi irfana yükseltir. Okumak esastır.”

Kitabın bu şekilde kutsallaştırılması, okuma ve yazma olgusunun, birbirini izleyen uygarlıklarda giderek kazandığı ve koruduğu önemi kanıtlıyor.  Ve zaman geçtikçe de okuma-yazma imtiyazı toplum içindeki küçük grupların elinden çıkıyor, topluma mal oluyor.

Kitabın kutsallaşma ve topluma mal olma tarihi,  elbette yakılan, yok edilen, sansürlenen kitapların da tarihi aynı zamanda. Hıristiyanlığı resmi din olarak kabul eden Roma’nın yaptığı ilk işlerden biri paganizmin dini metinleri olan ve kadın kahinlerce yazılana Sibylla kitaplarını yakmak oluyor. Meksika’da kodeksleri yakan İspanyol keşişler, İskenderiye kütüphanesinin yakılması ve daha niceleri... Kitabın ateşle inişli çıkışlı bir ilişkisi var şüphesiz ve ona kutsallık mal eden kültür, gün geliyor günahları da atfedebiliyor pekala. Ama kitaplar çıkış yolunu bir şekilde buluyorlar her nasılsa; onları koruyan aydınlar ve dindarlarla, saplantılı koleksiyoncular ve sahaflarla, ve hatta kitap hırsızlarıyla!

Eco ile Carriére’nin kitaplar üzerine doyumsuz sohbetleri gelecekte kitabın öleceği kehanetinin şimdiden yalanlanması gibi. Başta da söz ettiğim gibi kendi teknolojik devrimini yaratmakta olan kitap hakkında daha çok konuşulması ve düşünülmesi gerektiğini de vurguluyorlar. Görülüyor ki okura daha kolay ve ucuza mal olan, yazarını ve çevirmenini ise maddi olarak daha çok tatmin eden e -kitaptan korkmanın bir anlamı yok artık bugün gelinen noktada. Üstelik yazarların editörlerinden, okurların ise kendi maddi ortamını bir şekilde yeniden yaratan kitaplardan vazgeçmeyecekleri ayan beyan ortadayken...

Yorumlar

Yorum Gönder

Yeni yorum gönder

Diğer Yazıları

Tıp ve edebiyat ilişkisi, tıbbın insanla olan ilişkisi gibi tarih boyunca şekil değiştirmiş, her dönem yeni yaklaşımlarla genişlemiştir. Tıbbın tarihi, insan acılarının da tarihidir aslında. Edebiyatın içinde kapladığı yer, diğer bilim dallarından hep daha büyük olmuştur tıbbın.

Roman türü denilince aklıma hemen Lukacs’ın ünlü sözü geliyor: “Roman, tanrının bırakıp gittiği bir dünyanın destanıdır.” İlk büyük roman diyebileceğimiz Don Kişot da aslında Tanrı’nın olmadığı bir dünyanın romanıydı. Roman 18 ve 19. yüzyıllarda siyasi politik bir etki alanına sahipti. Bana kalsa siyasi politik etki alanından hiç vazgeçmedi roman.

Edebiyat en basit tanımıyla malzemesi insan olan bir sanattır. Çünkü insanı anlatmada aracısızdır edebiyat. Tarihin insanı anlattığı söylense de, bu bana hep kocaman bir yalan gibi gelmiştir. Öyle ya, insanı tarih değil, edebiyat anlatır. Tarih ise insanı anlatmada yine edebiyattan faydalanır. İnsanın kendini bulması için önce araması gerekir sanırım.

Doğu Batı sorunu yalnızca bizim edebiyatımıza özgü bir sorunlar yumağı değildir aslında, Rus edebiyatında da benzer bir tartışma söz konusudur. Bütün bir 19. yüzyıl romanı daha sonra şiddetlenecek bu tartışmanın ilk alevinin yakıldığı metinlerle doludur.

“Ev ki ayrıntıdır. Susmalar, küçük sevinçler, küçük acılar, küçük konuşmalar, küçük yalnızlıklar...Hepsi hepsi.” Tüm dünyayı eve sığdırmaya çalıştığımız şu günlerde İlhan Berk’in evle ilgili metnine bile küçük şeyleri konu etmesi o kadar güzel ki. Siz nasıl düşünürsünüz bilmem ama bana göre de evle ilgili olan her şey “küçük”tür.

Kulis

Bir Rüya Gibi Dağılacak Olan Hokkabazlar Dünyasında Yaşıyoruz

ŞahaneBirKitap

Kaan Burak Şen, yavaştan genç yazar olarak anılmanın sonuna doğru geliyor; Mutlu Kemikler üçüncü kitabı… Kafası bir hayli tuhaf. Şimdilerde bir roman yazdığı da söyleniyor, fakat öncesinde belirtmekte fayda var: Mutlu Kemikler öykü derlemesi henüz çıktı, pek başka bir kitaba benzetilecek bir havası da yok bu kitabın.

Editörden

Tıp ve edebiyat ilişkisi, tıbbın insanla olan ilişkisi gibi tarih boyunca şekil değiştirmiş, her dönem yeni yaklaşımlarla genişlemiştir. Tıbbın tarihi, insan acılarının da tarihidir aslında. Edebiyatın içinde kapladığı yer, diğer bilim dallarından hep daha büyük olmuştur tıbbın.