Ahmet Hamdi Tanpınar'ın kaleme aldığı Saatleri Ayarlama Enstitüsü, yıllar sonra herhangi bir ara dil kullanılmadan Türkçeden İtalyancaya çevrildi. Şimdiden 5 bin 500 satan kitap, önümüzdeki hafta üçüncü baskısını yapacak. İtalyan Kültür Merkezi'nde gerçekleştirilen konferansta kitabın çevirmeni Fabio Salomoni ile Orhan Pamuk’un İtalyan yayımcısı Eunadi’den Mauro Bersani soruları yanıtladılar. Ayrıca, Türkiye-İtalya yayıncılık ilişkisi ve Türkiye’den yazarların keşfi hakkında bilgi verdiler.

"Türk edebiyatının kralı"

Saatleri Ayarlama Enstitüsü ya da İtalyanca adıyla L’istituto per la Regolazione degli Orologi, iki yıllık bir emeğin meyvesi, ve ekim ayından bu yana İtalyan basınında büyük ilgi görüyor. Gazeteler ve dergiler kitaba özel sayılar ayırdı; Tanpınar için “Türk edebiyatının kralı” ifadesi kullanıldı. Süreci değerlendiren çevirmen Salomoni çeviri esnasında romanın kurgusu ve dili ile ilgili zorluklar yaşadığını söyledi. Kitabın bir Avrupa klasiği olduğunu belirtti. 

Modernleşme buhranı yaşayan bireylerin kendilerini içlerinde buldukları paradoksal ve hatta halüsinatif durumları anlatan bu Tanpınar şaheserini değerlendiren Bersani ise şu ifadeleri kullandı: “Şu anda içinde bulunduğumuz sistem bireyleri ve toplumları ikna etmek üzerine kurulu. Bu bakımdan Tanpınar neredeyse dünyanın başka bir yerinde, başka bir zamanında doğru bir kehanette bulunmuş, adeta İtalya’da Berlusconi döneminde yaşananlara işaret etmiş. Kitap bir evvel zaman Berlusconi’si gibi gerçekten! Bu yüzden İtalya’da ona çok önem veriyoruz.” 

İtalyancaya çevrilen ilk Türkçe eser Yaban

Türkçe eserlerin İtalyancaya kazandırılması serüveni, Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Yaban’ı ile başlıyor. Türkiye’de yetişen her lise öğrencisinin edebiyat dersinde karşılaştığı kitaplardan biri olan Yaban, İtalyan okur ile 1933’te tanışıyor. Süreç, şu anda Vatikan Kütüphanesi'nde bulunan Dede Korkut Hikayeleri'yle devam ediyor. 1950’lerde ise öne çıkan iki önemli isim var: Yaşar Kemal ve Nazım Hikmet. Franco Vicenti tarafından İtalyancaya çevrilen Hikmet şiirleri, o dönem İtalyası'nda yoğun tartışmalar yaratıyor.

Salomoni, Hikmet'in aşk şiirlerinin bir iki yıl öncesine kadar Avrupa'da çok satan kitaplar arasında bulunduğunu söyledi. Yaşar Kemal'in yayınlanma sebebi  ise, Salomoni’ye göre, bir yanıyla siyasi.

Türkiye kültürünü keşif kapsamında İtalyancaya kazandırılmış bir başka eser de Mahmut Makal'ın Bizim Köy'ü. 80’lere gelindiğinde Latife Tekin, 90’larda ise Orhan Pamuk çevrilmiş. "İtalya 2000’li yıllarda Enis Batur gibi niş (niche) yazarlarla oldukça yakından ilgilendi," diyor Salomoni ve ekliyor: "Batur'un Türkiye'nin kültür tarihi açısından çok önemli bir yazar olduğunu düşünüyorum."

Salomoni, Mario Levi, Zülfü Livaneli, Elif Şafak, Güngör Dilmen gibi yazarlarla bugüne kadar İtalyancalaştırılan Türkçe eser sayısının toplamda 120 olduğunu belirtiyor. Ayrıca bugünlerde Türkçe polisiyelerin İtalya’da satışlarda ön sıralarda yer aldığını ekliyor. Salomoni’ye göre, eskiden anlatı ve şiir çevirileri ağırlıktayken, şimdilerde çocuk edebiyatı ve bazı araştırma-inceleme eserleri de resmin parçaları haline geldi. Fakat aradil kullanılarak yapılan çeviriler hâlâ sorun teşkil ediyor.