Türkiye’deki kitapseverlerle 2010 yılında buluşan e-kitaplar, ülkemizde henüz bir yaşına daha girmemişken lüks hale getirilerek okuyuculardan uzaklaşma tehlikesiyle karşı karşıya!

Baskı maliyetini ortadan kaldırdığından okuyucuyla basılı kitaplara göre daha uygun fiyatlarla ulaşabilen e-kitaplar, yasalar önünde “kitap” yerine “hizmet” olarak değerlendiriliyor, lüks tüketim kapsamında görülebiliyor ve problem yaşamak istemeyen dağıtımcılar da artık e-kitapları %8 KDV yerine %18 KDV oranıyla satmaya başlamayı planlıyor.

Can Yayınları Genel Müdürü Can Öz, Çevirmen İlknur Özdemir, Yazar Doç. Dr. Erhan Afyoncu ve Eleştirmen Semih Gümüş gibi edebiyat dünyasının önde gelen isimleri ise okuyucuları daha fazla kitapla buluşturma imkanı sunan e-kitapların kitaplar gibi %8 KDV ile satılmasından yana. 

Ürün mü, hizmet mi?

Türk kitapseverler uzun zaman özlem çektiği e-kitap yolculuğuna Nisan 2010 itibariyle çıkmış bulunuyor. Okurlar, bilgisayarlarında yabancı sitelerden aldıkları yabancı dildeki e-kitap versiyonlarını önceden test etmiş ve nihayet kendi dillerinde hazırlanmış, yasal, kopya korunmalı ve kişiye özel hazırlanmış e-kitaplarına kavuşmuşlardı.

Henüz birinci yaşını dahi doldurmamış olan e-kitap yolculuğu, ne yazık ki e-kitapların “ürün” yerine “hizmet” olarak değerlendirilmeye çalışılmasıyla farklı bir yöne gitmek üzere. Zira e-kitaba uygulanması gereken KDV oranındaki belirsizlik, yerini %18 KDV söylentilerine bırakmış durumda. Bunun nedeni, e-kitabı lüks bir hizmet gibi görenlerin, e-kitapların basılı kitaplar gibi %8 KDV oranıyla değil %18 KDV oranıyla satılması gerektiğini belirtmesi ve okuyucuların e-kitaba ulaşmak için daha yüksek bedeller ödemesi gerektiğini düşünmesi. Dahası şimdiden bu durumdan endişe duyan yayıncı ve dağıtımcılar, sattıkları e-kitapların KDV oranını %18’e çıkarmayı planlama aşamasında. 

E-kitap da kitap değil mi?

Dijital yayıncılığa başlamış olan yayıncılar ve dağıtımcılar, e-kitap okuma cihazı ile e-kitap biçimindeki eserin karıştırılmaması gerektiğine dikkat çekiyorlar. Kitap, sadece kağıda basılı biçimdeki ürünü değil, bir yazarın yayınlanmış eserini ifade etmektedir. Dünya yayıncılık sektöründe de çok iyi bilindiği gibi aynı kitabın birden çok farklı cilt ve biçimdeki sürümleri gibi sesli kitap ve e-kitap biçimindeki ürünleri de satışa çıkartılmakta ve hepsi “kitap” olarak tanımlanmaktadır. Kaldı ki, elektronik formattaki e-kitap da bir hizmet değil, sipariş üzerine  çoğaltılıp, şifrelenip müşterisine iletilen ve adet bazında satılan bir kültür üründür. Dijital yayıncı ve dağıtımcılar, Kültür Bakanlığının e-kitabı da “kitap” olarak tanımlayıp basılı kitap ile aynı kapsamda değerlendirilmesi gerektiği yönünde görüş bildirmesini talep ediyorlar.

“Can Öz: Kitap lüks değildir”

e-Kitabın erişilebilir fiyatları sayesinde kitapseverlerin çok daha fazla kitaba erişebildiğine değinen Can Yayınları Genel Müdürü Can Öz e-kitap KDV oranları ile ilgili olarak şunları söyledi: “e-Kitap, üzerine ciddi araştırmalar ve yatırımlar yapılarak Türk okuyucusuyla buluşabildi. E-Kitapların matbaanın icadı kadar önemli ve devrim niteliğinde bir gelişme olduğunu düşünüyorum.

Bu nedenle bu alanda yapılan çalışmaları da çok önemli buluyorum. Yeniden işlenerek e-kitap versiyonları hazırlanan kitaplar, kültür ürünü olmaları nedeniyle de basılı kitaplarla aynı şekilde muamele görmeyi hak ediyor. Bu nedenle e-kitaba uygulanması gereken KDV oranı basılı kitaplardan farklı olmamalı ve %8’de kalmalıdır. e-Kitap fiyatlarının artmasına neden olacak %18’lik KDV uygulamasının okuyucuları sadece e-kitaptan değil, genel anlamda kitaplardan uzaklaştıracağını düşünüyorum.”

"İlknur Özdemir: Kültür hayatını baltalar"

Türkiye’nin önde gelen çevirmenlerinden İlknur Özdemir de KDV oranlarının %8’de olmasından yana: “Uzun yıllardır hem yayınevlerinde yönetici hem de çevirmen olarak yayıncılık alanında çalıştığım için konunun ve sorunların çok içindeyim. e-Kitap projesi Türkiye’de uygulanmaya başladığında en çok, kitap okuma alışkanlığını genişletebilecek bir yol açıldı diye sevinmiştim. Kitap ulaşamayan uzak bölgelere bile kitap ulaşabilecekti. Baskı-kâğıt-nakliye-depolama gibi gider kalemleri ortadan kalktığına göre kitap daha ucuz bir yolla ve neredeyse yarı fiyatına okura ulaşacaktı.Okur sayısı artacaktı.

Bir yandan kitapta ve girdilerinde KDV’nin kaldırılması, telif ödemelerinde yazardan ve çevirmenden alınan yüksek vergilerin minimuma indirilmesi istenirken, öte yandan mevcut %8 yerine %18’lik bir uygulama düşünülmesi, kültür hayatını baltalama yolunda atılmış yeni bir adım olabilir ancak. İsveç, Almanya gibi gelişmiş ülkelerde, kültür alanında ürün verenlere, yazarlara, çevirmenlere devlet her türlü destek sağlarken Türkiye’de e-kitabı ürün değil hizmet saymayı ve KDV oranını %18’e yükseltmeyi, zaten telif geliriyle geçinemeyen çevirmene ve tabii yazara indirilmiş bir darbe olarak yorumluyorum.”

"Mehmet İnhan: Desteklenen kağıt tüketimi mi?"

Türkiye’yi ilk defa e-kitapla buluşturan İdefix Genel Müdürü Mehmet İnhan ise görüşlerini şöyle açıkladı: “İdefix olarak, TTGV (Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı)  ve TÜBİTAK’ın desteğiyle geliştirdiğimiz platforda 15 Nisan 2010’dan beri Türkiye’de e-kitap satışı yapıyoruz. Bu sayede kitaplar, basılı sürümlerinin yanı sıra elektronik kopyalarıyla da okuyucuya ulaşıyor. Normalde, basılı kitaplar için Türkiye’de %8 KDV oranı uygulanıyor.

Buradaki KDV teşviğinin amacı okuyucuyu, yazarı ve yayıncıyı desteklemek. Öte yandan, e-kitapla okuyucuya basılı kitap gibi bir “ürün” değil bir “hizmet” sunulduğu şeklinde yanlış bir algı olduğunu görüyoruz. Bu nedenle de e-kitabın KDV’sinin ne oranda uygulanması gerektiği ile ilgili bir belirsizlik sürüyor. Biz İdefix olarak e-kitabı basılı kitaptan ayrı tutmadığımız için %8 KDV oranını uyguladık ancak satışa başladığımız gün argümanımızla birlikte Vergi Dairesinin görüşüne başvurduk.

Argümanımız şuydu: Aynı yazarın, aynı yayınevinden çıkmış ve aynı dağıtımcı web sitesinden satışa sunulan basılı ve e-kitabının iki farklı KDV oranıyla satılmasının mantıklı ve adil olmadığını savunduk. Basılı hali %8 ile satılırken, dijital hali neden %18 ile satılsın? Kitap, nasıl bir formatta yayınlanırsa yayınlansın kitaptır. Dolayısıyla okuyucuya, yazara ve yayıncıya verilen desteğin burada da sürdürülmesi gerekiyor. Aksi halde sadece kağıt tüketimi desteklenmiş olacak! Henüz başvurumuza yanıt alamadık. Bu belirsizliğin sürmesi bizim için mali risk oluşturmaktadır. Bu nedenle, %8 olarak başladığımız e-kitap KDV oranına ne yazıkki artık biz de %18’le devam etmek zorunda kalacağız.” 

"Semih Gümüş: Büyük bir yanlış" 

e-Kitap uygulamasının çeşitli yanlarıyla tartışılarak hayatımıza girdiğini belirten edebiyat eleştirmeni ve yayıncı Semih Gümüş, “Olumsuz yanları nelerdir, kesin şeyler söylemek zor. Olumlu yanlarıysa, bana kalırsa pek çok. Basılı kitabın yanı sıra, yayıncılık sektörünün yeni bir etkinlik alanı olarak düşünüyorum e-kitabı.

Dolayısıyla, ticari yanını da göz önünde tutmamız gerekir,” diyor ve sözlerini şöyle sürdürüyor: “e-Kitap, değil mi ki yayıncılığın elektronik ortamdaki uzantısıdır, buna göre de fiyatlandırılmalı. Maliyetlerdeki eksilmeleri göz önünde tutarak, oldukça düşük fiyatlar belirlenmeye çalışılıyor.

Dolayısıyla e-kitap basılı kitapla aynı ticari ilkelere göre tasarlanmalı. Bu yüzden KDV uygulamasının farklı oluşunu önemli bir yanlış olarak görüyorum. Basılı kitapta KDV %8 uygulanırken, e-kitapta %18 KDV uygulaması, bence kabul edilemez. Yanlıştan gecikmeden dönülmesini, KDV oranının her iki yayın alanında da %8 olarak eşitlenmesini öneriyorum.”

"Erhan Afyoncu: Okur ve yazara haksızlık olur"

Kitaplarının gelecek nesillerle e-kitap sayesinde buluşacağını söyleyen ünlü yazar Doç. Dr. Erhan Afyoncu da e-kitapta fiyat artışına neden olacak bir uygulamayı desteklemediğini söylüyor: “Bunun özellikle okur ve yazarlara büyük bir haksızlık olacağına inanıyorum. Düşünce eserlerinin kağıt üzerinde ya da e-kitap gibi farklı bir formatta kendine bir yer bulması arasında bir fark göremiyorum. Bunlar sadece aracıdır ve önemli olan bu fikirleri ulaştırmaktır.

Hangi araçla ulaştırdığınız değil. Bu yüzden e-kitaplara da basılı kitaplara gösterilen önemin verilmesi gerektiğini düşünüyorum. e-Kitapta fiyat artışına neden olacak bir uygulamaya da ayrıca karşı olduğumu belirtmek isterim. Hatta teliflerde, basılı kitapta ve e-kitapta KDV oranının %1 olması gerektiğini düşünüyorum.”