Sabitfikir
Künye | Yazarlar | Giriş Yap

Eleştiri

Eleştiri

Georges Perec ve Ücret Artışı Talebinde Bulunmak



Toplam oy: 1573

Georges Perec, zor hedeflerin ve çelişkilerin yazarı olarak bilinir. Fransızca'nın en sık kullanılan harfi E'yi hiç kullanmadan üç yüz sayfalık bir roman yazmak, bu zor hedeflerden biridir ve o bunu büyük bir başarıyla gerçekleştirmiştir. Yaşam Kullanma Kılavuzu gibi iddialı bir adı olan geniş kapsamlı bir roman yazmaya girişmek de ancak ondan beklenebilecek bir cesaret örneğidir. Perec bu zor hedefini de dahiyane bir biçimde gerçekleştirilmiş, olağanüstü zengin hikayelerle ördüğü bu büyük roman, yayınlandığı günden itibaren tüm dünyada büyük ilgi ve hayranlıkla karşılanmıştır. Bir çok okurun Yaşam Kullanma Kılavuzu'nun olağanüstü yazarı olarak tanıdığı ve hemen hemen bütün eserleri dünyanın bir çok dillerine olduğu gibi Türkçeye de çevrilmiş olan Georges Perec'in yayınlanan son eseri de geçtiğimiz aylarda İmge Kitabevi Yayınları tarafından yayınlandı.

Ölümünden sonra notları arasında bulunan ve son yazdığı değil ama son yayınlanan kitabı olan Ücret Artışı Talebinde Bulunmak İçin Servis Şefine Yanaşma Sanatı ve Biçimi, hem tüm dünyadaki hem de Türkiye'deki Perec hayranları için büyük bir sürpriz oldu.

Kitabın Almanya'da “en çarpıcı kitap ismi” ödülüne de aday gösterilen ismi ilk anda bir kişisel gelişim kitabı izlenimi verse de, içeriği bambaşkadır. Kitap böyle bir kitap olmaktan son derece uzaktır. Belki de, tam da o tür kitapların bir parodisi olduğu söylenebillir. Gerçekten patronundan zam koparmak isteyenlerin okuduğunda hayal kırıklığına uğrayacağı, ama hakiki bir edebiyat okurunun büyük bir keyifle okuyacağı, fiziki boyutları küçük bir kitaptır bu.
Kitabın bütün içeriği aslında başlıkta söylenmiştir. Metnin tamamı tek bir cümleden oluşur; büyük harf dahil hiçbir imla işaretinin kullanılmadığı sayfalar boyunca durup nefes alınacak bir yer dahi yoktur. Her seferinde yeni bir biçim alır gibi görünse de mütemadiyen ve bilinçli olarak yapılan tekrarlar giderek boğucu hale gelir ve örneğine ancak Kafka’da rastlanabilecek bürokratik bir anafora dönüşür. Ama bir yandan da komik ve eğlencelidir... ve hüzünlüdür.

Bütün bu tekrarlar aslında çalışma hayatının, adına büro denen canavarın temel işleyiş biçimidir. Ücret artışı talebinde bulunmak için şefiyle görüşmek isteyen kahraman, defalarca sekreterle çene çalmak ya da koridorda bir ileri bir geri gidip gelmek durumundadır. Sekreterin nasıl bir gece geçirdiğinden, şefin o an nasıl bir ruh hali olduğuna varıncaya kadar birçok değişkene bağlı olan şey, zam hayalinin gerçekleşmesi, giderek absürdleşen bir döngü içinde önemini tamamen kaybeder. Bu haliyle Sysiphos'un o bitmek bilmeyen ve aslında hiçbir yere varmayan, tek edefi kahramanı sonsuz bir cezaya çarptımak olan hikayesinin modern bir versiyonu gibi de okunabilecek olan kitabı bitirip kapağını kapattığımızda, bir yandan gerçek bir edebiyat şöleni yaşadığımızı hissederken bir yandan da o cümlenin yine sürekli değişerek kafamızın içinde dönüp durduğunu fark ederiz. Ücret Artışı Talebinde Bulunmak İçin Servis Şefine Yanaşma Sanatı ve Biçimi ile Perec bir anlamda küçük bir edebiyat değirmeni yaratmıştır. Bu yanıyla da kitap, hem okur ve muhtemelen hem de yazar için benzersiz bir edebiyat deneyimi olmuştur.

Bu kitabında da Perec çok sevdiği biçimsel deneylerden birini daha gerçekleştirmiştir. Bu sefer bir bulmaca yaratmamış, ama geniş kapsamlı bir organigram kullanarak karmaşık bir labirent yaratmıştır. Konusu, kitabın başlığıyla hemen hemen özdeş olan  ve bir şema olarak kitabın başına da konulan bu organigram, Perec’in bir arkadaşı olan araştırmacı Jacques Perriaud tarafından tasarlanmış, Perec tarafından işlenip geliştirilmiştir. Belli bir tema etrafında oluşan bütün olasılıkları sonsuz yinelemelerle ironik bir groteske dönüştüren Perec, metin ilerledikçe, aslında sürekli seslendiği okuru esas kahraman haline getirir. Labirentte dolaşan ve bir çıkış yolu arayan kahraman, okurun ta kendisidir. Böylece Perec kendi oyununa okuru da dahil eder. Çünkü oyun oynamaktan haz alır. Çünkü o, hayata ancak bu oyunlarla karşı koyabilmiştir.

Ancak onun edebiyatı sadece bu biçimsel oyunlarla sınırlı değildir. Asıl etkiyi, sesine sinmiş olan derin melankoli yaratır. Perec, okuru zekasıyla güldürür, parlak buluşlarıyla şaşırtır ve hüznüyle duygulandırır. Daha dört yaşındayken, savaşa gönüllü katılan babasını, yedi yaşındayken de Naziler tarafından Auschwitz’de öldürülen annesini kaybeden Perec’in, mutsuz geçirdiği çocukluk yıllarında içine işleyen acılar, o ne yaparsa yapsın, hangi çatlağı kapatmaya uğraşırsa uğraşsın metninin dışına sızar ve okura bulaşır.

Perec hemen hemen bütün eserlerinde en az iki katmanlı bir oyun oynar. Sadece içerik kurgulanmaz onun romanlarında, biçim de kurgulanır. Belki bu yüzden, gerçek tadını alabilmek için Perec’i en az iki kere okumak gerekir. Hatta, Harry Rowohlt’un dediği gibi, belki de “yılda en az bir kere okumak” gerekir.

Yorumlar

Yorum Gönder

Yeni yorum gönder

Diğer Eleştiri Yazıları

Modern sanat telakkisinin adeta “dinselleştiği” ve bunun da en önemli etkisini mimarlık alanında gösterdiği bir bağlamda yaşadı Turgut Cansever. Türkiye ekseninde bir yanda pozitivist bir dünya görüşünün diğer yanda da seküler mistik ve “yaratıcı insan” düşüncesinin egemen olduğu, “bilim”in dogmatikleştiği bir dönem.

Hayat parantezi 1916’da İstanbul’un Fatih semtinde, Atik Ali Paşa’da açıldı Behçet Necatigil’in. Sonra parantezin içerisine bir başka şehir girdi: Kastamonu. Zeki Ömer Defne’nin zilleri çalarken derslere bir bir girenler arasında o hassas ortaokul öğrencisi de vardı. Evlerden, kırlardan, denizlerden duyulan bu ses zil değil şiirin tınısıydı.

“Sanatçı, gözün göremediğini görendir.”

 

Çağdaş Amerikan edebiyatının en parlak yazarlarından Michael Chabon’un bir söyleşisini hatırlıyorum. Yaratıcı yazma atölyelerinin desteklenmesi gerektiğini söylüyordu: “Tamam, kimse kimseye dâhi olmayı öğretemez kuşkusuz ama yazarken hata yapmamak, yazmak denen şeye ‘okur’ gibi değil de ‘yazar’ gibi bakmak pekâlâ öğrenilebilir.

Nehir söyleşi, ara bir tür. Ne biyografi ne de otobiyografi. Otobiyografi değil çünkü hayatınızı nasıl anlatacağınızı söyleşiyi yapan kişinin soruları belirliyor. O çerçeveyi siz çizemiyorsunuz ve birkaç soruyla hiç istemediğiniz günlere veya olaylara geri dönmeniz mümkün.

Kulis

Bir Rüya Gibi Dağılacak Olan Hokkabazlar Dünyasında Yaşıyoruz

ŞahaneBirKitap

Kaan Burak Şen, yavaştan genç yazar olarak anılmanın sonuna doğru geliyor; Mutlu Kemikler üçüncü kitabı… Kafası bir hayli tuhaf. Şimdilerde bir roman yazdığı da söyleniyor, fakat öncesinde belirtmekte fayda var: Mutlu Kemikler öykü derlemesi henüz çıktı, pek başka bir kitaba benzetilecek bir havası da yok bu kitabın.

Editörden

Tıp ve edebiyat ilişkisi, tıbbın insanla olan ilişkisi gibi tarih boyunca şekil değiştirmiş, her dönem yeni yaklaşımlarla genişlemiştir. Tıbbın tarihi, insan acılarının da tarihidir aslında. Edebiyatın içinde kapladığı yer, diğer bilim dallarından hep daha büyük olmuştur tıbbın.